Ngày 31/3/2022, lần đầu tiên sau hơn cả tháng trời quân Nga tàn sát dân thường ở Ukraine, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng mới chịu mở miệng, hàm ý không ủng hộ cuộc xâm lăng của Nga đối với đất nước hoa Hướng dương. Cũng chỉ là “hàm ý” thôi và tuy ông Trọng có mở miệng thật, nhưng ĐCSVN vẫn kiên định lập trường bảo vệ Nga ở Liên hợp quốc. Trong nước vẫn tìm mọi cách ngăn chặn các hoạt động của trí thức và dân chúng ủng hộ người dân và chính phủ Ukraine.
Cả thế giới kinh tởm và lên án Nga
Sự phẫn nộ của thế giới đang gia tăng đối với bằng chứng về các vụ hành quyết đã xảy ra và các hành động tàn bạo khác của quân Nga ở Ukraine, tuy nhiên Nga phủ nhận và cho rằng đây là sự dàn dựng. Bộ trưởng Quốc phòng Đức đã phản ứng với bằng chứng mới khi nói rằng châu Âu phải xem xét tăng cường các hình phạt đối với Máxcơva bằng cách tẩy chay hoạt động xuất khẩu khí đốt của nước này, bước đi gây đau đớn về kinh tế mà các nhà lãnh đạo châu Âu trước đây đã tránh. Thủ tướng New Zealand Jacinda Ardern gọi các báo cáo về hành vi cưỡng hiếp và các hành động tàn bạo khác của binh lính Nga là “đáng tố cáo”. Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida hôm 4/4 cho biết, Nhật Bản “cực kỳ lên án các cuộc tấn công nhằm vào dân thường” sau báo cáo về các thi thể được tìm thấy có dấu hiệu bị tra tấn tại các khu vực mà quân Nga đã rút lui.
Các quan chức Ukraine cho biết thi thể của 410 thường dân đã được tìm thấy ở các thị trấn xung quanh thủ đô Kyiv, sau khi đánh bật binh lính Nga ra khỏi đây. Tại thị trấn Bucha, phía tây bắc thủ đô Kyiv, các nhà báo của AP đã nhìn thấy 21 thi thể. Một nhóm chín người, tất cả đều mặc quần áo dân sự, nằm rải rác xung quanh một địa điểm mà người dân cho rằng quân đội Nga đã sử dụng làm căn cứ. Họ dường như đã bị bắn ở cự ly gần. Ít nhất hai người bị trói tay sau lưng. Trong khi đó, ngày 31/3 vừa qua, TBT ĐCSVN Nguyễn Phú Trọng chỉ gọi xung đột Nga – Ukraine hiện nay là “tình hình căng thẳng” và có ý thanh minh, ông không phải là người chủ động nêu vấn đề ra, mà chính “Thủ tướng Scholz mới là người đề cập trước chủ đề này”. Các nhà quan sát cảm thấy khó hiểu, tại sao tất cả mọi tờ báo ở Việt Nam khi đưa mẩu tin này đều nhấn mạnh vế ai là người nêu vấn đề đầu tiên. Có gì đâu mà không hiểu! Ông Trọng muốn thanh minh rằng, Việt Nam không phải là bên chủ động nêu vấn đề Nga và Ukraine ra đâu nhé! Cuộc diệt chủng của Nga ở Ukraine bước sang tháng thứ hai, và ông Trọng vẫn chưa hề coi là “cuộc chiến tranh xâm lược” tàn khốc như 140 – 141 nước trên thế giới đã hai lần công khai bỏ phiếu tại LHQ để lên án.
VN chặn dân bày tỏ tình đoàn kết
Cuối tuần qua, ngày 2/4/2022, một quả bom truyền thông vừa nổ ra giữa lòng Hà Nội. Lãnh đạo Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Vusta) đã bộc lộ thái độ thật “đáng chê trách” và “thiếu văn hoá” đối với cuộc toạ đàm được lên kế hoạch từ hai tuần trước. “Đáng chê trách” và “thiếu văn hoá” là những cụm từ được tập thể các Giáo sư dùng để phản đối công khai. Mà đấy cũng chưa phải là cụm từ nặng nề nhất được sử dụng trong cuộc đấu lý gay gắt sáng thứ Bảy. Các Giáo sư, Tiến sỹ được mời đến tham dự toạ đàm còn dùng nhiều cụm từ chát chúa hơn thế trong cuộc khẩu chiến tay đôi, tay ba với một người được cho là Chánh Văn phòng Vusta Lê Công Lương đứng ra ngăn chặn cuộc họp. Sai lầm của Lương là đã tỏ thái độ xấc xược và bề trên đối với các trưởng thượng ngoài 70, thậm chí nhiều cụ trên cả 80, như với Giáo sư – Viện trưởng Tô Duy Hợp, GS. Đặng Quốc Bảo và nhiều vị cao niên khác. Cho dù cuộc toạ đàm về Ukraine bị “bức tử”, nhưng vừa qua là dịp để bàn dân thiên hạ thấy rõ hơn bản chất độc tài, phi dân chủ của một cơ quan có chức năng tập hợp, đoàn kết đội ngũ trí thức, lại ứng xử một cách thiếu văn hoá đối với một sinh hoạt khoa học rất đỗi bình thường.
Trước sự cố kể trên hơn tuần lễ, một cuộc gây quỹ thiện nguyện nhằm giúp đỡ người dân Ukraine đang trong chiến tranh, do cộng đồng người Ukraine ở Hà Nội tổ chức, cũng bị chính quyền đình chỉ. Sự kiện từng dự kiến diễn ra ngày 19/3/2022 tại một địa điểm ở phường Nhật Tân, Hà Nội. Một nhóm công dân Ukraine, sinh sống ở Hà Nội, định tổ chức một hội chợ nhằm kêu gọi sự chú ý, gây quỹ từ thiện để ủng hộ nạn nhân cuộc xâm lược của Nga tại Ukraine. Tuy nhiên, chỉ một ngày trước khi diễn ra, ban tổ chức thông báo sự kiện đã buộc phải huỷ bỏ, do có hành động can thiệp từ phía chính quyền địa phương.
Trước đó nữa, ngày 5/3/2022, một hội chợ từ thiện quyên góp cho Ukraine định tổ chức ngay bên trong khuôn viên Đại sứ quán Ukraine tại Hà Nội cũng bị chính quyền Hà Nội cản trở. Về sự việc cuộc quyên góp theo sáng kiến của cộng đồng Ukraine bị đình chỉ, Đại biện lâm thời Cộng hòa Ukraine tại Việt Nam, bà Nataliya Zhinkina, cho truyền thông quốc tế biết sở dĩ phải hủy bỏ là do buổi quyên góp “chưa đáp ứng các quy định” của chính quyền thành phố Hà Nội. Là nhà ngoại giao chuyên nghiệp, bà Đại biện chắc không tiện công khai phê phán lập trường “cuồng Nga” của chính quyền Việt Nam, nên mới đưa ra một tuyên bố trung tính như vậy. Tuy nhiên, lần Việt Nam bỏ phiếu trắng tại LHQ, bà buộc đã phải bày tỏ thái độ công khai: “Việt Nam ơi, quê hương thứ hai của tôi ơi, tôi rất thất vọng!”
Và theo Bí thư thứ nhất Đại sứ quán Ukraine tại Hà Nội Ihor Velko, Ukraine chỉ nhận được viện trợ nhân đạo từ chính phủ Việt Nam trong thời kỳ đại dịch Covid thôi. Nhưng đấy là chuyện của hai năm trước. Giờ đây, chính phủ Ukraine chưa nhận được bất cứ sự hỗ trợ nào từ Việt Nam, nơi chúng tôi đang công tác, kể cả viện trợ nhân đạo. Thế mới thấy cái “bóng đè” của chủ nghĩa chuyên chế và độc tài kéo dài ghê gớm, từ Máxcơva qua Bắc Kinh, kéo xuống tận Hà Nội. Thậm chí, Việt Nam còn “bảo hoàng hơn cả vua”. Bởi vì, từ ngày 11/3, khi phát biểu tại cuộc họp báo sau phiên bế mạc kỳ họp Quốc hội, Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường đã bày tỏ lo ngại, “đau xót” trước tình hình Ukraine và tuyên bố Trung Quốc sẽ tiếp tục viện trợ nhân đạo cho Ukraine.
“Thắng lợi” của Đảng, đại bại của dân
Nhờ chủ trương “cuồng Nga” và “ghét Mỹ” của Đảng, một loại virus “phản Ukraine” đang lan tràn khắp cả một xã hội “đang chết lâm sàng về chính trị” ở Việt Nam. “Nga nó đánh Ukraine là đúng. Ai bảo nghe Mỹ xui, mua vũ khí chất đầy kho, chỉa sang sân nhà nó…”. Tôi hỏi lại cậu lái taxi: “Thế chú mày không nhìn ra Biển Đông, nhìn sang Lào, Camphuchia, nhìn lên biên giới phía Bắc, Trung Quốc xây dựng bao nhiêu căn cứ quân sự chìm nổi, chỉa thẳng vào tứ bề của Việt Nam, thậm chí có cả các căn cứ ngay trên đất Việt Nam như ở Formosa, Tây Nguyên… không nhẽ mình cũng vác quân sang Quảng Đông, Quảng Tây, tiến hành ‘chiến dịch quân sự đặc biệt’ à”? Cậu lái xe vẫn lý sự: “Dân mình bây giờ chả quan tâm gì đến ‘chính chị chính em’ đâu chú ơi. Mà chính quyền cũng muốn thế. Ở cơ quan cháu, thủ trưởng bảo, mọi chuyện đã có Đảng/Nhà nước lo…”
Thấy tôi im lặng, cậu lái xe vẫn say sưa: “Nhưng cháu thấy quân Nga giỏi thật, cả đoàn xe quân sự dài hơn 60km không tiến không lùi chỉ là ‘hình nộm’ để câu tên lửa Ukraine đấy bác ạ. Tên lửa bắn ra từ đâu là quân Nga diệt các ổ kháng cự đến đấy. Nga sắp giải phóng Kiev đến nơi rồi bác ơi… Thằng hề địch thế nào nổi sỹ quan KGB chuyên nghiệp bác. Cái ông tướng gì nói trọ trẹ mà đúng đấy bác ơi”. Tôi chuyển làn: “Thế bây giờ Trung Quốc đánh ta như Nga đánh Ukraine, chú mày có lên biên giới hay ra hải đảo không?” Trả lời: “Ồi, ai dại gì mà đi đánh nhau thời nay bác ơi. Cháu chẳng ra đâu! Mình chiến đấu, bảo vệ đất đai và hải đảo cho Vượng Vin và Quyết còi chiếm đoạt hả bác? Cháu chả dại…”. Tôi bỗng muốn hô to cho vỡ ngực: “ĐCSVN quang vinh muôn năm!” Đảng đã thắng lợi tuyệt đối! Chỉ có dân tộc, quốc gia này là đại bại!!!
Nhưng sau cuộc chiến tranh xâm lược của Nga ở Ukraine thế giới sẽ khác xưa lắm, chú lái xe ơi! “Nghiệp chướng” đang chờ đợi ĐCSVN ở phía trước nếu như cho đến khi kết thúc cuộc chiến tàn khốc này, Việt Nam vẫn đứng trước ngã ba đường. Bao nhiêu lời khuyên đầy trí tuệ xuất phát từ kinh nghiệm lịch sử cận và hiện đại đều bị bỏ ngoài tai. Việt Nam nằm cạnh Trung Quốc hệt như Ukraine nằm cạnh Nga. Nguy cơ bị láng giềng khống chế, thậm chí tấn công luôn luôn tồn tại. Toàn bộ tài liệu của Bộ Quốc phòng “United States – Vietnam Relations” dài 7.000 trang được giải mật ngày 13/6/2011 đã đề cập rõ ràng tới khả năng này. Mỹ đã tái khởi động “bốn lá chắn” qua chiến lược Ấn Độ – Thái Bình Dương (FOIP). Trong tình hình hiện nay trên chiến trường Ukraine, dự trù ngân sách quốc phòng của Mỹ gần 900 tỷ USD cho năm 2023 có phần để giúp Kiev, nhưng mục tiêu dài hạn là nhằm đối phó với Bắc Kinh.
Nhưng Việt Nam sẽ có nguy cơ tuột khỏi cơ hội nương vào sức mạnh kinh tế, khoa học và công nghệ của Mỹ và phương Tây để đưa đất nước trở thành quốc gia đã phát triển. Con đường khả dĩ và ít nguy hiểm nhất để giữ được quyền tự quyết dân tộc và nền độc lập cho đất nước, Việt Nam khó bước lên được. Cứ “ù lì”, “đông cứng” và tiến hành chính sách ngu dân như hiện nay, ĐCSVN sẽ không bao giờ đặt chân lên được con đường ấy. Hồng phúc dân tộc cạn kiệt dần, liệu có còn hy vọng trong hàng ngũ những người CSVN hiện nay, còn sót lại một bộ phận nào đấy biết lo toan để thúc đẩy dân chủ hoá xã hội, thông qua xây dựng nhà nước pháp quyền? Thế giới khi đã phân định rõ ràng thành hai khối, chuyên chế và dân chủ, mà Việt Nam vẫn chập chờn, với “dân trí” như cậu lái xe, “quan trí” như ông Chánh Văn phòng Vusta, thậm chí “đảng trí” bị lực hút quán tính của Nga và Trung Quốc kéo vào, thì tai hoạ sẽ ập đến là cái chắc. Trong trường hợp ấy, ông Trọng có mở miệng hay không, cũng thế thôi. Việt Nam, một lần nữa lại sẽ nhỡ con tàu của thời đại.
Trần Đông A là bút hiệu một nhà báo đã nghỉ hưu tại Sài Gòn, với sở trường về các vấn đề chính trị, kinh tế, xã hội, ngoại giao Việt Nam và các quốc gia khu vực Đông Nam Á. Các bài viết của Trần Đông A là blog cá nhân và được đăng tải với sự đồng ý của đài VOA nhưng không phản ánh quan điểm chính thức của chính phủ Hoa Kỳ.
