Vậy AI “thức tỉnh” là gì ?
Muốn hiểu AI “thức tỉnh”? Hãy bắt đầu từ AI “ngủ mê”
Thuật ngữ “AI thức tỉnh” (woke AI) đang được chính quyền Trump sử dụng như một cảnh báo về mối đe dọa tư tưởng ẩn trong các hệ thống trí tuệ nhân tạo. Nhưng khái niệm này vẫn còn mơ hồ với phần lớn công chúng. Vậy để hiểu rõ hơn, ta hãy thử đi từ một thái cực khác: AI “ngủ mê.”
Ví dụ điển hình của “AI ngủ mê” chính là những video deepfake được tạo ra bằng AI như đoạn clip gây xôn xao gần đây ghi lại “cảnh Cựu Tổng thống Obama bị bắt tại Phòng Bầu Dục,” được lan truyền rộng rãi trên mạng xã hội và khiến nhiều người tin là thật. Đó không chỉ là công nghệ đánh lừa thị giác, mà còn là biểu hiện của một AI thiếu nhận thức đạo đức, không có khả năng phản biện, không có ranh giới thực hư : tức là một AI… ngủ mê.
Vấn đề không nằm ở chuyện AI “thức tỉnh” hay “ngủ mê” mà nằm ở việc chúng ta xây dựng nền tảng giá trị nào cho trí tuệ nhân tạo.
Nếu AI “ngủ mê” là công cụ tạo ra giả dối và bị lợi dụng để gieo rắc hoang tin, thì “AI thức tỉnh” theo định nghĩa mà phe MAGA lo ngại lại là một AI được huấn luyện để tránh phân biệt đối xử, tôn trọng đa dạng, và phản ánh các nguyên tắc nhân quyền phổ quát.
Nhưng chính phủ lại muốn loại bỏ điều đó, dưới khẩu hiệu “bảo vệ giá trị Mỹ,” mà không định nghĩa rõ ràng “giá trị Mỹ” là gì. Kết quả là gì? Họ muốn một AI không quá “thức tỉnh” để khỏi nhắc đến phân biệt chủng tộc, bất bình đẳng giới hay biến đổi khí hậu, nhưng cũng không “ngủ mê” đến mức dựng clip giả khiến dân chúng tin Obama đã bị bắt sống.
Thật ra, điều mà Tổng thống của chúng ta dường như mong muốn là một AI đủ ngoan để nghe lời, đủ mù để không thấy sự thật, và đủ khôn để không nói những điều ông ấy không thích.
Bản tin 
Lệnh cấm AI “thức tỉnh” của Trump trong chính phủ khuyến khích các ông lớn công nghệ kiểm duyệt chatbot của họ
Các công ty công nghệ muốn bán công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) cho chính phủ liên bang nay phải đối mặt với một rào cản pháp lý mới: phải chứng minh rằng chatbot của họ không mang tính “thức tỉnh” (woke).
Kế hoạch mới đầy tham vọng của Tổng thống Donald Trump nhằm đối đầu với Trung Quốc trong cuộc đua giành “quyền thống trị toàn cầu” về AI hứa hẹn sẽ cắt giảm quy định và khẳng định các giá trị Mỹ trong những công cụ AI ngày càng phổ biến trong công việc và đời sống.
Tuy nhiên, một trong ba sắc lệnh hành pháp về AI mà Trump ký hôm thứ Tư — sắc lệnh “ngăn chặn AI thức tỉnh trong chính phủ liên bang” — là lần đầu tiên chính phủ Mỹ chính thức tìm cách định hình hành vi tư tưởng của trí tuệ nhân tạo.
Một số nhà cung cấp hàng đầu về mô hình ngôn ngữ AI bị nhắm tới bởi sắc lệnh — như Google với Gemini và Microsoft với Copilot — cho đến nay vẫn im lặng trước chỉ đạo chống “woke” của Trump, vốn vẫn đang trong thời gian nghiên cứu trước khi được đưa vào quy định đấu thầu chính thức.
Trong khi ngành công nghệ nhìn chung hoan nghênh các kế hoạch AI rộng lớn hơn của Trump, sắc lệnh chống “woke” này lại buộc ngành phải lao vào một cuộc chiến văn hóa, hoặc cố gắng né tránh nó một cách lặng lẽ nhất có thể.
“Lệnh này sẽ có ảnh hưởng rất lớn đến ngành công nghệ trong thời điểm hiện tại,” theo lời Alejandra Montoya-Boyer, Giám đốc cấp cao tại Trung tâm Dân quyền và Công nghệ thuộc Tổ chức The Leadership Conference. Bà nói thêm rằng các công ty công nghệ đã bắt đầu nhượng bộ trước những chỉ đạo khác từ chính quyền Trump.
