Phân tích của Nguyễn Văn Hải – Điếu Cày
Ngày 12 tháng 11 năm 2025
1. Từ “vũ khí kinh tế” đến vòng xoáy pháp lý
Tòa án Tối cao Hoa Kỳ đang xem xét vụ kiện có thể làm thay đổi trật tự thương mại và giới hạn quyền lực tổng thống: liệu Donald Trump có vi phạm Hiến pháp khi dùng Đạo luật Quyền hạn Kinh tế trong Tình trạng Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) để đơn phương áp đặt thuế quan lên gần như toàn bộ các đối tác thương mại của Mỹ.
Nếu phán quyết bất lợi, chính phủ buộc phải hoàn trả hàng nghìn tỷ đô la thuế nhập khẩu đã thu trái thẩm quyền.
Trump đã cảnh báo rằng “việc hoàn trả này có thể vượt quá 3 nghìn tỷ USD và là thảm họa không thể phục hồi.”
Nhưng chính tuyên bố đó lại là bằng chứng công khai rằng chính quyền đã tiêu hết tiền thuế thu được, không hề có quỹ dự phòng — một hành vi mà giới luật học gọi là maladministration (quản trị sai phạm), tiềm ẩn trách nhiệm pháp lý nếu bị xem là cố ý hoặc thiếu trung thực trước Quốc hội.
2. Khi “thuế quan yêu nước” hóa ra là thuế người dân
Từ khi Trump tái nhiệm tháng 1/2025, thuế quan được ông mô tả là “vũ khí bảo vệ công nhân Mỹ.”
Nhưng thực tế kinh tế lại phũ phàng:
- Thu ngân sách từ thuế quan năm 2025: 195 tỷ USD
- Thiệt hại doanh nghiệp và người tiêu dùng: trên 1,2 nghìn tỷ USD (CNBC, S&P, Brookings)
- Tỷ lệ thực tế: cứ mỗi 1 USD thu được, xã hội thiệt hại 4 USD
Giá hàng nhập khẩu tăng trung bình 25–40%, khiến lạm phát lõi quay trở lại 5,2%. Người dân Mỹ phải chi thêm trung bình 1.200 USD/năm cho hàng hóa thiết yếu — thực chất là “thuế Trump” đánh trực tiếp vào túi tiền của người tiêu dùng.
3. Hậu quả pháp lý và hành chính nếu Trump thua kiện
Nếu Tòa án Tối cao tuyên bố các sắc thuế này vượt thẩm quyền hiến định, hậu quả pháp lý sẽ lan rộng:
- Hàng nghìn công ty (từ Apple, Ford đến các nhà bán lẻ nhỏ) sẽ đòi bồi hoàn thuế nhập khẩu.
- Bộ Tài chính buộc phải chi trả hàng nghìn tỷ USD, nhưng quỹ thuế quan đã bị chi tiêu hết, gây khủng hoảng ngân sách ngay lập tức.
- Thị trường tài chính sẽ phản ứng bằng việc bán tháo USD và trái phiếu kho bạc – phản ánh mất niềm tin vào tính kỷ luật tài khóa của Hoa Kỳ.
- Các bang và cá nhân tiêu dùng có thể đệ đơn kiện tập thể, đòi bồi thường gián tiếp cho khoản chi phí tăng cao mà họ phải gánh.
Đây sẽ là vụ kiện hoàn thuế lớn nhất trong lịch sử Hoa Kỳ, vượt xa vụ hoàn thuế rượu năm 1933 sau thời kỳ Prohibition.
4. Vết nứt niềm tin và bài học thể chế
Khi một tổng thống tự cho phép mình quyền “đánh thuế toàn cầu” dưới danh nghĩa an ninh quốc gia, mà không có sự phê chuẩn của Quốc hội, ông ta đang bẻ cong nguyên tắc tam quyền phân lập — nền tảng của Hiến pháp Hoa Kỳ.
Câu hỏi không chỉ là Trump có thắng hay thua vụ kiện này, mà là:
Liệu người Mỹ có còn tin rằng luật pháp đủ mạnh để ràng buộc quyền lực chính trị?
Nếu Quốc hội và Tòa án không kịp xác lập lại ranh giới quyền lực, Mỹ sẽ đứng trước một tiền lệ nguy hiểm, nơi bất kỳ tổng thống tương lai nào cũng có thể viện dẫn “tình trạng khẩn cấp” để thao túng thị trường, áp thuế hoặc trừng phạt kinh tế vì mục đích chính trị.
5. Di sản kinh tế của một “con bạc chính trị”
Trump từng tự hào là người “làm giàu cho nước Mỹ,” nhưng mô hình ông áp dụng không khác gì một casino tài khóa — đặt cược ngân sách quốc gia vào những quyết định ngắn hạn.
Như Ron Filipkowski châm biếm:
“Ông ta đang điều hành chính phủ giống như điều hành sòng bạc Atlantic City – chi tiêu trước, không dự phòng, và khi thua thì tuyên bố phá sản.”
Người dân Mỹ, những người đã phải trả giá cho hàng hóa đắt đỏ, giờ có thể sẽ tiếp tục trả thêm thuế để hoàn trả phần thu sai, nếu phán quyết của tòa buộc chính phủ phải hoàn tiền.
Đó là hệ quả kép của chủ nghĩa dân túy kinh tế: thắng lợi chính trị ngắn hạn, đổi lấy mất mát dài hạn của người dân.
Kết luận
Tòa án Tối cao không chỉ đang xét xử một vụ thuế quan.
Họ đang quyết định liệu Hiến pháp Hoa Kỳ có còn là giới hạn thực sự của quyền lực hành pháp.
Nếu Trump thua, nước Mỹ phải trả giá lớn về tài chính.
Nhưng nếu ông thắng, cả thế giới phải đối diện với một Hoa Kỳ mới – nơi luật pháp bị chính trị hóa, và “tình trạng khẩn cấp” có thể trở thành vỏ bọc hợp pháp cho quyền lực tuyệt đối.
Dù phán quyết thế nào, người dân Mỹ vẫn là những người phải trả hóa đơn cuối cùng cho canh bạc mà Donald Trump đã đặt vào tương lai đất nước.