Trong phiên tòa sơ thẩm xét xử Đoan Trang ngày hôm qua, các luật sư đã chất vấn vị thẩm phán chủ tọa về hành vi vi phạm tố tụng [hình sự] của chính tòa án khi không giao quyết định đưa vụ án ra xét xử cho bị cáo.
Đáp lại, bà Chử Phương Ngọc, thẩm phán chủ tọa, cho rằng tòa đã giao quyết định đó cho các luật sư, nên không cần giao cho bị cáo và, do đó, tòa án không vi phạm. Phải chăng Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 (BLTTHS) quy định như thế?
Thứ nhất, Điều 286 của BLTTHS quy định về việc giao, gửi quyết định của Tòa án cấp sơ thẩm như sau:
“1. Quyết định đưa vụ án ra xét xử được giao cho bị cáo hoặc người đại diện của họ; gửi cho người bào chữa, bị hại, đương sự chậm nhất là 10 ngày trước khi mở phiên tòa.”
Phân tích điều luật này sẽ thấy tòa án có nghĩa vụ thực hiện đồng thời HAI hành động:
– Một là GIAO quyết định đó cho chính bị cáo hoặc người đại diện của họ; và
– Hai là GỬI quyết định đó cho người bào chữa, bị hại và đương sự.
Trong văn mạch của điều luật này, giữa hai hành động GIAO và GỬI là dấu chấm phẩy, tức có sự phân biệt hai hành động khác nhau, không thể thay thế cho nhau. Ngoài ra, không có chữ “hoặc” giữa hai vế để mặc nhiên diễn giải rằng có thể thực hiện một trong hai là đủ.
Do đó, theo BLTTHS, tòa án có trách nhiệm thực hiện đồng thời cả hai hành động nêu trên.
Thứ hai, người đại diện của bị cáo được nhắc đến trong điều luật trên có thể là ai? Điều 61 của BLTTHS quy định như sau:
“1. Bị cáo là người hoặc pháp nhân đã bị Tòa án quyết định đưa ra xét xử. Quyền và nghĩa vụ của bị cáo là pháp nhân được thực hiện thông qua người đại diện theo pháp luật của pháp nhân theo quy định của Bộ luật này.”
Như vậy, khái niệm “đại diện” của bị cáo theo BLTTHS chỉ áp dụng đối với trường hợp bị cáo là PHÁP NHÂN (tức một tổ chức) trong vụ án, bởi lẽ kể từ Bộ luật Hình sự 2015 pháp nhân có thể chịu trách nhiệm hình sự.
Vì cô Đoan Trang là một cá nhân đã thành niên và có năng lực pháp luật, chứ không phải là pháp nhân, nên tòa án có nghĩa vụ luật định giao quyết định đưa vụ án ra xét xử cho chính cô, chứ không ai khác.
Do đó, có thể thấy rằng việc thẩm phán chủ tọa phiên tòa hôm qua trả lời rằng tòa đã giao quyết định đó cho các luật sư, nên không cần giao cho bị cáo, là hoàn toàn không đúng luật.
Đấy chỉ là lối phản hồi yêu cầu của các luật sư một cách trí trá và lấp liếm cho qua chuyện. Ở đây, xin mở ngoặc, tôi không tin có chuyện một thẩm phán nhiều kinh nghiệm, được giao xét xử vụ án nghiêm trọng như vậy, mà lại ngu dốt về luật pháp.
Dù vậy, bất kể có hay không sự ngu dốt của thẩm phán, việc không giao quyết định đó cho cô Đoan Trang, bị cáo trong vụ án, chậm nhất 10 ngày trước khi mở phiên tòa, là hành vi vi phạm tố tụng rất nghiêm trọng của tòa án.
Hệ quả pháp lý là phiên tòa sơ thẩm xét xử vụ án Đoan Trang ngày hôm qua hoàn toàn bất hợp pháp. Tòa án phải có trách nhiệm tổ chức lại phiên tòa sơ thẩm này theo đúng trình tự luật định, trừ phi việc xét xử chỉ là một trò hề mà lũ hề cần diễn cho xong!
