VietnamWeek.net – Chuyên mục Kinh tế & Công nghệ

Khi NVIDIA công bố lợi nhuận quý gần nhất với con số gây choáng – 31,9 tỷ USD, tăng 65%, và doanh thu 57 tỷ USD, tăng 62% – phố Wall lập tức sôi động trở lại. Trong suốt năm 2024–2025, NVIDIA đã trở thành cổ phiếu biểu tượng của cơn bùng nổ trí tuệ nhân tạo, được xem như “công ty quan trọng nhất thế giới” vì kiểm soát nguồn cung GPU – xương sống của mọi mô hình AI.

Nhưng bên dưới những con số kỷ lục là một câu hỏi nghiêm trọng hơn:
chúng ta đang chứng kiến sự trỗi dậy của một ngành công nghệ mới – hay chứng kiến sự hình thành của một bong bóng tài sản thế hệ tiếp theo, giống dot-com năm 2000?

Điều đáng lo ngại là rất nhiều chỉ dấu hiện tại của NVIDIA, OpenAI và hệ sinh thái AI đang lặp lại chính xác những gì đã xảy ra trong bong bóng dot-com: tăng trưởng phi thực tế, định giá vượt xa giá trị nội tại, “phản hồi dương” giữa công ty công nghệ với nhà cung cấp hạ tầng, và sự xuất hiện ồ ạt của các công ty AI không có mô hình kinh doanh rõ ràng.

1. NVIDIA – tăng trưởng thật nhưng định giá ảo

Không thể phủ nhận NVIDIA là công ty vĩ đại – công nghệ GPU, phần mềm CUDA, hệ sinh thái HPC, và vị thế độc quyền trong AI-training đã đưa họ trở thành trụ cột của nền kinh tế số hóa.

Nhưng định giá lại là câu chuyện khác.

P/E của NVIDIA đang cao gấp 5–7 lần ngành chip truyền thống

Điều đó nghĩa là thị trường đang định giá NVIDIA không theo lợi nhuận, mà theo kỳ vọng “AI sẽ thay đổi mọi thứ”.

Đây chính xác là điều từng xảy ra với:

• Cisco năm 1999 (được coi là công ty quan trọng nhất thế giới, P/E > 100)
• Intel thời dot-com
• Amazon thời chưa có lợi nhuận

Khi một công ty bị định giá dựa vào 10 năm tương lai, chỉ cần một quý trật nhịp là thị trường phản ứng mạnh.

Ngay cả khi NVIDIA tăng trưởng 60%/năm, nó vẫn không thể duy trì mãi

Lịch sử chứng minh:

• Apple không duy trì được 60% tăng trưởng khi đạt quy mô lớn
• Amazon cũng không
• Google và Meta cũng không

Không một đế chế công nghệ nào có thể mãi mãi tăng trưởng thần tốc. Những con số khổng lồ hôm nay có thể là đỉnh tăng trưởng của NVIDIA – nếu thị trường AI bão hòa nhanh hơn dự tính.

2. Hàng trăm công ty AI mọc lên như nấm – rủi ro hệ thống

AI đang tái hiện lại cảnh:

• dot-com IPO ồ ạt
• startup “Internet hóa mọi thứ”
• doanh nghiệp đốt hàng chục tỷ USD để giành thị phần
• thị trường chạy theo hype thay vì lợi nhuận

Năm 2024–2025, gần như mỗi tuần lại xuất hiện:

• một startup AI mới
• một mô hình lớn mới
• một nền tảng AI mới
• một công ty “AI giải quyết mọi vấn đề”

Thị trường AI hiện có hơn hơn 600 startup cạnh tranh về mô hình, token, GPU, API, agent… nhưng:

❗ Chưa đến 5% có dòng tiền dương.

❗ Phần lớn đều sống bằng vốn đầu tư.

❗ Chưa có mô hình bền vững ngoài việc “bán ảo – thuê GPU thật”.

Điều này tạo ra rủi ro lớn:

• Đốt tiền kéo dài
• Lãng phí GPU quy mô lớn
• Tăng chi phí vận hành toàn ngành
• Đầu tư dựa trên hype thay vì giá trị
• Sự phụ thuộc bất thường vào NVIDIA

Khi thị trường “ngấm đòn” – giống dot-com – hàng loạt công ty AI sẽ phá sản, kéo theo chuỗi cung ứng GPU bị giảm cầu đột ngột.

3. Vòng phản hồi NVIDIA – OpenAI: tín hiệu bong bóng nguy hiểm

Điểm đáng quan ngại nhất của thời kỳ AI hiện nay chính là vòng phản hồi dương (positive feedback loop):

OpenAI mua GPU của NVIDIA → NVIDIA lợi nhuận khủng → NVIDIA đầu tư lại vào AI → AI lại mua thêm GPU → giá NVIDIA tiếp tục tăng.

Đây không phải là mô hình tăng trưởng bền vững.

Đây là một vòng tự khuếch đại, giống như:

• nhà đất tăng → ngân hàng bơm thêm tín dụng
• dot-com tăng → nhà đầu tư đổ tiền vào startup không lợi nhuận
• crypto tăng → sàn lại phát hành token mới đẩy giá

Một hệ sinh thái mà công ty A mua sản phẩm của công ty B, trong khi công ty B đầu tư lại vào công ty A, sẽ khiến định giá bị thổi phồng vượt xa khả năng tạo dòng tiền thực.

Ngay cả The New York Times cũng cảnh báo điều này khi phân tích báo cáo lợi nhuận của NVIDIA:

“NVIDIA đang hưởng lợi từ một vòng tăng trưởng mà chính họ là trung tâm – và điều đó đặt ra rủi ro bong bóng nếu AI không tạo ra doanh thu thực tế.”

4. Rủi ro về chu kỳ công nghệ – điều không ai muốn nhắc đến

AI hiện nay là cuộc đua của:

• Big Tech (Microsoft, Google, Meta, Amazon)
• Big Model (OpenAI, Anthropic, xAI)
• Big Compute (NVIDIA, AMD, Amazon Trainium, Google TPU)

Nhưng công nghệ AI thay đổi quá nhanh, dẫn đến rủi ro đứt gãy:

Nếu AI chuyển từ “training-heavy” sang “inference-efficient”, nhu cầu GPU sẽ sụt mạnh.

Giống như khi:

• smartphone xuất hiện → PC bán chậm
• ARM xuất hiện → Intel suy yếu
• streaming xuất hiện → DVD biến mất

Một đột phá nhỏ trong AI – như mô hình nhỏ, AI cục bộ, hoặc chip mới rẻ hơn – có thể phá vỡ nhu cầu mua GPU toàn cầu.

Đây là rủi ro mà nhà đầu tư NVIDIA đang bỏ qua.

5. OpenAI, Anthropic, Meta, xAI đều lỗ – và sống nhờ NVIDIA

Sự thật ít được nhắc đến:

• OpenAI lỗ hàng chục tỷ USD
• Anthropic lỗ
• Meta lỗ 15–20 tỷ USD/năm vì Reality Labs và AI
• xAI của Musk đốt hàng tỷ USD mua GPU

Tức là:

Toàn bộ hệ sinh thái AI chưa tạo ra lợi nhuận thật.
Nó sống bằng vốn đầu tư – không phải nhu cầu thị trường.

Nếu vốn đầu tư cạn (giống dot-com 2001), thị trường sẽ “co lại”, và NVIDIA sẽ bị ảnh hưởng trực tiếp.

6. Vậy lịch sử có đang lặp lại? – Có, nhưng khác một chi tiết quan trọng

Điểm giống dot-com 1999:

• Định giá dựa trên kỳ vọng, không dựa trên dòng tiền
• Startup mọc lên như nấm
• Đổ tiền vào hạ tầng (chip, server), giống như dot-com đổ vào cáp quang
• Áp lực FOMO cực lớn
• Tăng trưởng phi thực tế
• Báo chí gọi đây là “revolutionary era”
• DS tài chính và quỹ VC bơm tiền không kiểm soát

Điểm khác:

• AI thực sự là một cuộc cách mạng công nghệ thật
• NVIDIA thật sự có lợi nhuận, không giống Pets.com
• Big Tech có túi tiền lớn hơn thời dot-com
• Năng lực tính toán mang lại giá trị thật cho doanh nghiệp

Nhưng chính vì nó là cuộc cách mạng thật → nguy cơ hình thành bong bóng lại càng lớn, giống như:

• đường sắt ở Anh (1840)
• điện ở Mỹ (1920)
• Internet (1999)

Mọi cuộc cách mạng công nghệ đều có pha bong bóng trước khi đi vào ổn định.

AI đang ở giai đoạn hưng phấn cực độ – giai đoạn dễ hình thành bong bóng nhất.

Kết luận: NVIDIA – huyền thoại công nghệ, nhưng không nằm ngoài quy luật kinh tế

NVIDIA sẽ tiếp tục là một công ty vĩ đại.
AI sẽ tiếp tục là động lực phát triển của nhân loại.

Nhưng điều đó không đồng nghĩa giá cổ phiếu NVIDIA sẽ tăng mãi.

• Định giá hiện tại phản ánh kỳ vọng nhiều hơn thực tế
• Hệ sinh thái AI đang phụ thuộc quá lớn vào NVIDIA
• Big Tech đang đốt tiền thay vì tạo lợi nhuận thật
• Vòng phản hồi OpenAI – NVIDIA là tín hiệu bong bóng
• Thị trường AI có thể không duy trì tốc độ tăng trưởng hiện tại

Trong dài hạn, NVIDIA vẫn có tương lai tích cực.
Nhưng trong trung hạn (2–4 năm), rủi ro điều chỉnh mạnh là hoàn toàn có thể xảy ra nếu:

• AI hạ nhiệt,
• tăng trưởng slowdown,
• hoặc funding khô lại.

Bài học dot-com vẫn còn đó:
công nghệ đúng vẫn có thể tạo bong bóng sai.