Các nhân viên tình báo Mỹ đã kết luận rằng một đơn vị quân báo Nga đã bí mật cung cấp tiền thưởng cho các chiến binh có liên hệ với Taliban để tiêu diệt liên quân ở Afghanistan – gồm cả việc nhắm vào binh sĩ Mỹ – trong lúc các cuộc đàm phán hòa bình nhằm kết thúc cuộc chiến lâu dài ở đấy, theo báo cáo tóm tắt của các nhân viên về vấn đề này.
Mỹ đã kết luận từ nhiều tháng trước rằng đơn vị Nga này, vốn đã được liên kết với các vụ ám sát và những hoạt động bí mật khác ở châu Âu nhằm gây bất ổn cho Tây Phương hoặc trả thù những kẻ phản bội, đã lén lút thưởng công cho các cuộc tấn công thành công vào năm ngoái.
Các chiến binh Hồi giáo, hoặc các thành phần tội phạm có vũ trang được tổ chức gần gũi với Nga, được cho là đã săn lùng một số tiền thưởng, nhân viên tình báo nói. Hai mươi người Mỹ bị giết trong cuộc chiến ở Afghanistan hồi năm 2019, nhưng không rõ những vụ giết người nào là đáng nghi.
Những phát hiện tình báo đã được báo cáo cho chàng Bunker Boy, và Hội đồng An ninh Quốc gia của Nhà Trắng đã thảo luận vấn đề tại một cuộc họp của các cơ quan chính phủ liên bang hôm cuối tháng ba, các nhân viên tình báo nói. Chính phủ Mỹ đã xây dựng danh mục các lựa chọn đáp trả trong khả năng – bắt đầu bằng việc khiếu nại ngoại giao gửi cho Moscow và yêu cầu dừng ngay hành vi, cùng với việc tăng dần hàng loạt biện pháp trừng phạt và những sự đáp trả trong khả năng khác, nhưng Nhà Trắng vẫn chưa cho phép thực hiện bất kỳ bước nào, nhân viên tình báo cho biết.
Một hoạt động nhằm khuyến khích việc sát hại binh sĩ Mỹ và NATO có thể sẽ là một sự leo thang đáng kể và đầy khiêu khích của việc mà chính quyền Mỹ và Afghan đã đề cập là Nga đang hỗ trợ cho Taliban, và đây có thể là lần đầu tiên đơn vị quân báo Nga bị phát hiện đã từng dàn xếp cho các cuộc tấn công vào quân đội Tây Phương.
Bất cứ mối liên quan nào với Taliban dẫn đến cái chết của các binh sĩ Mỹ đều có thể là một bước leo thang lớn của cái gọi là chiến tranh đa diện của Nga chống lại Mỹ, một chiến lược gây bất ổn cho đối thủ bằng cách kết hợp các chiến thuật như tấn công không gian mạng, phát tán tin giả, che đậy và phủ nhận các hoạt động quân sự.
Điện Kremlin đã không quan tâm đến những lời cáo buộc, Dmitry Peskov, thư ký báo chí của tổng thống Nga Vladimir V. Putin nói. “Nếu có ai làm ra các hành vi này, chúng tôi sẽ trả lời,” Peskov nói.
Zabihullah Mujahid, phát ngôn viên của Taliban, đã phủ định rằng quân nổi dậy “không có bất cứ quan hệ nào với bất kỳ tổ chức tình báo nào,” và gọi báo cáo này là đang cố phỉ báng Taliban.
“Những loại thỏa thuận này với cơ quan tình báo Nga là vô căn cứ – các mục tiêu sát hại và ám sát của chúng tôi đã diễn ra trong nhiều năm trước rồi, và chúng tôi tự thực hiện bằng chính nguồn lực của mình,” Mujahid nói. “Điều này đã thay đổi sau những thỏa thuận của chúng tôi với người Mỹ, và sinh mạng của họ đang an toàn, chúng tôi không có tấn công họ.”
Các phát ngôn viên Hội đồng An ninh Quốc gia, Lầu Năm Góc, Bộ Ngoại giao và CIA đã từ chối cho bình luận.
Những viên chức thạo tin tình báo đã không giải thích sự chậm trễ của Nhà Trắng trong việc quyết định làm cách nào phản ứng lại với tin tình báo về Nga.
Trong khi một số cố vấn thân cận nhất của chàng Bunker Boy, như Ngoại trưởng Mike Pompeo, đã tư vấn nhiều chính sách diều hâu hơn đối với Nga, thì chàng đã thể hiện lập trường tạo thuận lợi cho Moscow.
Tại cuộc họp thượng đỉnh năm 2018 ở Helsinki, Phần Lan, chàng đã mạnh mẽ bày tỏ rằng chàng tin vào sự phủ nhận của Putin về việc Kremlin đã can thiệp vào cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2016, bất chấp sự tán thành rộng rãi bên trong cơ sở tình báo Mỹ rằng chuyện này là có. Chàng đã chỉ trích một dự luật áp đặt các biện pháp trừng phạt Nga khi chàng buộc phải ký ban hành sau khi dự luật được Quốc hội thông qua bằng đa số phủ quyết chống lại phủ quyết của chàng. Và chàng đã nhiều lần đưa ra các tuyên bố làm xói mòn liên minh NATO là lực lượng bảo vệ chống lại sự xâm lấn của Nga ở châu Âu.
Các quan chức giấu tên đã mô tả các cuộc thảo luận tình báo tế nhị và nội bộ. Họ nói rằng tin tức tình báo được coi là bí mật phải giữ kín, nhưng chính phủ đã mở rộng các buổi họp giao ban về tin tình báo trong tuần này – bao gồm chia sẻ các thông tin này với chính phủ Anh, quốc gia có lực lượng nằm trong số những mục tiêu được cho là đang bị nhắm đến.
Các đánh giá tình báo được cho là chí ít cũng căn cứ trên một phần các cuộc thẩm vấn những chiến binh và tội phạm Afghan bị bắt. Các quan chức không mô tả động cơ hoạt động của Nga, cũng như cách chọn mục tiêu và cách giao nhận tiền. Cũng không rõ gián điệp Nga được điều vào trong Afghanistan hay gặp các đối tác Taliban của họ ở nơi nào khác.
Những tiết lộ nhằm vào nội bộ chính quyền của chàng Bunker Boy vào đúng thời điểm tế nhị và đầy rối rắm. Mặc dù chính phủ đã thu thập tin tình báo từ hồi đầu năm, nhưng cuộc họp liên ngành tại Nhà Trắng đã được tổ chức trong khi đại dịch Wuhanvirus đang trở thành một cuộc khủng hoảng và nhiều nơi trên cả nước phải đóng cửa các hoạt động.
Hơn thế, khi chàng Bunker Boy tìm cách tái đắc cử vào tháng mười một này, chàng muốn đạt được thỏa thuận hòa bình với Taliban để chấm dứt chiến tranh ở Afghanistan.
Cả hai chính quyền Mỹ và Afghan trước đó đều cáo buộc Nga đã cung cấp vũ khí hạng nhẹ và các hỗ trợ khác cho Taliban để tiến hành các hoạt động gây rối, mặc dù chính phủ Nga đã bác bỏ các tuyên bố gọi đó là “lời đồn nhảm” và vô căn cứ.
“Chúng tôi cùng chung một số lợi ích với Nga ở Afghanistan và rõ ràng họ cũng đang hành động để làm suy yếu lợi ích của chúng tôi,” tướng John W. Nicholson Jr. trả lời phỏng vấn BBC năm 2018, khi ông đang làm chỉ huy trưởng quân đội Mỹ ở Afghanistan trong thời gian đó.
Dù quân liên minh đã phải chịu nhiều thương vong trong chiến trận trong mùa hè và đầu mùa thu năm ngoái, nhưng chỉ có một số binh sĩ bị giết. Bốn binh sĩ Mỹ bị giết chết trong một trận chiến đầu năm 2020, nhưng Taliban đã không tấn công vào các vị trí của lính Mỹ kể từ khi có thỏa thuận tháng hai.
Quân đội Mỹ cũng đã giảm mạnh việc di chuyển bên ngoài căn cứ quân sự vì Wuhanvirus, nên giảm thiểu giáp mặt với các cuộc tấn công.
Trong khi các nhân viên tình báo tin rằng gián điệp Nga đã đề nghị và treo thưởng cho chiến binh Afghan để giết Mỹ, thì họ càng không chắc chắn về các hoạt động lén lút của chính phủ Nga đã lên đến tầm mức nào và mục đích của Nga có thể là gì.
Một số nhân viên tình báo đã đưa ra giả thuyết rằng Nga có thể đang tìm cách trả thù quân đội NATO vì cuộc chiến ở Syria năm 2018 trong đó quân đội Mỹ đã tiêu diệt hàng trăm quân ủng hộ Syria gồm nhiều lính đánh thuê của Nga, khi đám này đang tiến vào một tiền đồn của Mỹ. Các nhân viên tình báo cũng cho rằng Nga có thể đang cố phá hoại các cuộc đàm phán hòa bình để giữ Mỹ sa lầy ở Afghanistan. Tuy nhiên động cơ này vẫn còn chưa rõ ràng.
Các tình báo viên báo cáo về vấn đề này nói rằng chính phủ đánh giá đây là hoạt động của Đơn vị 29155, một quân chủng của cơ quan quân báo Nga, có tên là GRU. Đơn vị này có liên quan đến vụ hạ độc lên thần kinh của Sergei Skripal và con gái tháng 03/2018 ở Salisbury, Anh quốc, Skripal là cựu nhân viên GRU làm việc cho tình báo Anh và sau đó đào tị.
Các nhân viên tình báo Tây Phương nói rằng đơn vị này, hoạt động cả hơn thập kỷ nay, chịu sự điều động của Kremlin để thực hiện một chiến dịch gây bất ổn cho Phương Tây bằng cách lật đổ, phá hoại và ám sát. Ngoài vụ đầu độc năm 2018, đơn vị này đã đứng sau vụ toan tính đảo chánh ở Montenegro năm 2016 và vụ đầu độc một nhà sản xuất vũ khí ở Bulgaria trong năm trước đó.
Nhân viên tình báo Mỹ nói rằng GRU là lực lượng chủ yếu trong các nỗ lực bí mật của Moscow nhằm can thiệp vào cuộc bầu cử tổng thống năm 2016. Vào nhiều tháng trước cuộc bầu cử đó, các tình báo viên Mỹ cho biết, đã có hai đơn vị tấn công mạng, bí số 26165 và 74455, xâm nhập vào các máy chủ của đảng Cộng hòa và sau đó sử dụng Wikileaks để đăng tải các thông tin nội bộ đầy nhạy cảm.
Một phần vì những nỗ lực này có mục đích giúp làm lệch đi cuộc bầu cử nhằm có lợi cho chàng Bunker Boy, để việc chàng xử lý các vấn đề liên quan đến Nga và Putin nằm trong sự kiểm soát kỹ lưỡng. Cuộc điều tra tư vấn đặc biệt cho thấy chiến dịch Trump đã hoan nghênh sự can thiệp của Nga và mong được hưởng lợi từ hoạt động này, nhưng lại không tìm đủ bằng chứng để chứng minh các cộng sự của chàng đã dự phần vào bất kỳ âm mưu tội phạm nào với Moscow.
Các hoạt động liên quan đến Đơn vị 29155 có xu hướng bạo lực hơn nhiều so với hoạt động liên quan đến các đơn vị không gian mạng. Nhân viên của 29155 thường hóa thân thành cựu quân nhân có nhiều năm phục vụ, trong một số trường hợp hóa thân vào thời kỳ Liên Xô thất bại trong chiến tranh Afghanistan hồi thập niên 1980s. Trước đó chưa bao giờ đơn vị này bị cáo buộc dàn dựng các cuộc tấn công vào binh lính Phương Tây, nhưng các tình báo viên báo cáo về những hoạt động của đơn vị này nói rằng 29155 đã hoạt động ở Afghanistan nhiều năm nay.
Mặc dù Nga đã tuyên bố Taliban là tổ chức khủng bố hồi năm 2003, nhưng các mối quan hệ giữa Nga và Taliban đang ấm dần lên trong những năm gần đây. Các quan chức Taliban đã đến Moscow để đàm phán hòa bình với các nhân vật Afghan nổi tiếng khác, trong đó có cựu tổng thống, Hamid Karzai. Các cuộc đàm phán đã không có mặt đại diện của chính phủ Afghan hiện tại cũng như không có bất cứ ai từ phía Mỹ, và đôi khi các cuộc đàm phán dường như đi ngược lại với những nỗ lực của Mỹ nhằm chấm dứt xung đột.
Các tiết lộ xảy ra vào thời điểm chàng Bunker Boy nói rằng sẽ có thể mời Putin đến cuộc họp mở rộng của nhóm G7, nhưng các căng thẳng giữa quân đội Mỹ và Nga lại đang tăng cao.
Trong nhiều tình tiết gần đây, trên lãnh thổ và không phận quốc tế từ ngoài khơi Alaska đến Hắc Hải và Địa Trung Hải, máy bay chiến đấu của mỗi nước đều đã tham gia đánh chặn máy bay quân sự của phía đối phương.
Christine Nguyen
———————————
Nguồn: Bài của Charlie Savage, Eric Schmitt và Michael Schwirtz trên The New York Times, người dịch đặt tựa.
Ảnh của Jim Huylebroek trên The New York Times chụp quân đội Mỹ ở Afghanistan.
