VietnamWeek –bản phân tích sâu về National Security Strategy 2025 (NSS 2025)
Ngày 4/12, Nhà Trắng công bố Chiến lược An ninh Quốc gia 2025 (NSS 2025)—tài liệu chính thức được Tổng thống Donald Trump gửi lên Quốc hội để định hướng an ninh – đối ngoại của nhiệm kỳ.
Tuy chỉ 33 trang, NSS 2025 đánh dấu một dịch chuyển địa chính trị sâu sắc, từ nền tảng tư tưởng đến các ưu tiên chiến lược.
Nếu cần gói gọn bằng một câu:
“America First – phiên bản địa chiến lược, không còn là khẩu hiệu, mà là học thuyết.”
Và để hiểu được toàn bộ tài liệu, phải nhìn nó như một quá trình tái định nghĩa vai trò Hoa Kỳ trong thế giới hậu trật tự tự do (post-liberal order).
1. Monroe Doctrine Revival: Trở về năm 1823, nhưng không phải Roosevelt 1904
NSS 2025 tái xuất hiện cụm từ gây chấn động:
“Monroe Doctrine.”
Monroe 1823 (bản gốc):
-
Châu Mỹ là bất khả xâm phạm đối với châu Âu.
-
Mỹ không can thiệp vào nội bộ châu Âu, và yêu cầu châu Âu cũng không can thiệp vào Tây bán cầu.
Roosevelt Corollary 1904 (bản mở rộng):
-
Mỹ được phép đóng vai “cảnh sát khu vực”, can thiệp vào Mỹ Latin khi cần.
Trump 2025 không áp dụng Roosevelt Corollary.
Điều này rất quan trọng:
-
Mỹ không muốn làm “cảnh sát khu vực.”
-
Mỹ không cam kết can thiệp quân sự.
-
Mỹ chỉ đòi hỏi chủ quyền khu vực, không đòi vai trò “bá chủ.”
Và những điều Mỹ bù thêm trong tài liệu này có thể coi là:
“Trump Corollary”: Mỹ chỉ hành động khi lợi ích trực tiếp bị tác động.
Không còn: dân chủ hóa, xây dựng quốc gia, can thiệp nhân đạo.
Thay vào đó là: an ninh biên giới, kinh tế, chuỗi cung ứng, ưu thế năng lượng.
2. Giải cấu trúc vai trò “cảnh sát toàn cầu”: Sự kết thúc của Pax Americana
Trong suốt 70 năm, mọi bản NSS đều nói một điều:
Mỹ phải dẫn dắt hệ thống quốc tế.
NSS 2025 đảo ngược:
-
Mỹ không còn cam kết bảo vệ trật tự toàn cầu.
-
Mỹ không còn coi tự do – dân chủ là nhiệm vụ chiến lược.
-
Mỹ không còn xem mình là người bảo vệ luật lệ quốc tế.
Đây là một bước ngoặt triết lý:
Pax Americana đã kết thúc trong văn bản chính thức của Nhà Trắng.
Thay vào đó:
Mỹ là một quốc gia – không phải là một hệ thống.
Mỹ bảo vệ lợi ích – không bảo vệ thế giới.**
3. Trung Quốc không còn là “mối đe dọa số 1”: Một sự hạ cấp mang tính chiến lược
Trong NSS 2017, 2021, và cả tài liệu Lầu Năm Góc, Trung Quốc được mô tả là:
-
“The pacing threat”
-
“The most consequential strategic competitor”
-
“The primary threat to the global order”
Nhưng trong NSS 2025:
-
Không có cụm từ “threat.”
-
Không có “existential challenge.”
-
Không có “pacing competitor.”
“Threat” (đe dọa) → biến mất
“Competition” (cạnh tranh kinh tế) → được nâng lên
Điều này phản ánh:
-
Trump xem Trung Quốc không phải mối đe dọa quân sự,
-
mà là đối thủ thương mại, nơi Mỹ cần “thắng về kinh tế”.
Nghĩa là:
Không còn đối đầu ý thức hệ.
Không còn cam kết quân sự dài hạn tại Đông Á.
Không còn chiến lược bao vây Trung Quốc kiểu Obama – Biden.
Thay vào đó:
Mỹ chuyển sang chủ nghĩa trọng thương (mercantilism):
ai thắng kinh tế, người đó thắng thế kỷ 21.
4. Đài Loan – ASEAN – Biển Đông: “Đừng mong Mỹ đánh Trung Quốc giúp các bạn”
Một câu trong tài liệu gây rung chuyển toàn khu vực:
“The American military cannot, and should not have to do this alone.
Our allies must step up and spend—and more importantly do—much more for collective defense.”
Thông điệp gửi thẳng tới:
-
Đài Loan
-
Nhật Bản
-
Hàn Quốc
-
Philippines – Việt Nam – Singapore
Nội dung thực tế:
1. Mỹ không còn đảm bảo an ninh cho khu vực.
2. Đồng minh phải tự lo phần lớn.
3. Mỹ không đủ khả năng mở hai mặt trận (châu Âu + Thái Bình Dương).
Đây là lần đầu tiên trong một tài liệu chính thức, Nhà Trắng:
-
Thừa nhận giới hạn khả năng quân sự.
-
“Tách” trách nhiệm bảo vệ đồng minh.
-
Đưa ra chiến lược “self-help” kiểu châu Âu thời Trump 1.
Nói cách khác:
Đài Loan có thể phải chiến đấu một mình trong vài ngày đầu.
ASEAN không nằm trong ưu tiên quân sự của Mỹ.
Và quan trọng:
Đừng mong Mỹ đánh Trung Quốc cho Việt Nam — tài liệu viết rất rõ.
5. Kinh tế đặt lên trước quân sự: Mục tiêu là “chiến thắng trong cạnh tranh kinh tế”
Toàn bộ NSS 2025 đảo trục từ:
“an ninh quân sự” → sang “an ninh kinh tế.”
Các ưu tiên hàng đầu gồm:
-
bảo vệ chuỗi cung ứng
-
tối ưu hóa sản xuất nội địa
-
năng lượng tự chủ
-
thu hút đầu tư và công nghệ
-
thương mại hai chiều có lợi cho Mỹ
-
kiểm soát nhập cư để bảo vệ lao động Mỹ
Điều thú vị:
NSS 2025 nói rất ít về dân chủ, nhân quyền, tự do internet, NGO protection.
Lần đầu tiên sau nhiều thập kỷ:
Giá trị không còn là công cụ chiến lược của Mỹ.
6. Liên minh phương Tây bị đặt ở “bên lề”: Một cú sốc với châu Âu
NSS 2025 gửi một thông điệp lạnh lùng:
“Allies must do more.”
Không có:
-
cam kết điều 5 NATO mạnh mẽ như trước
-
hứa hẹn duy trì đầu tư quân sự
-
khẳng định vai trò lãnh đạo châu Âu
-
thông điệp về “transatlantic unity”
Nói cách khác:
Trump coi liên minh là gánh nặng, không phải tài sản.
Điều này giải thích:
-
Marco Rubio bỏ họp NATO
-
Mỹ cắt ngân sách hỗ trợ Ukraine
-
tranh cãi nội bộ châu Âu bùng nổ
-
Đức – Pháp tính toán chiến lược “tự chủ phòng thủ”
Học thuyết Monroe trở lại đồng nghĩa với:
Mỹ rút dần khỏi châu Âu.
Châu Âu tự lo.
Nga được lợi
7. Tác động đến Việt Nam: Cơ hội, rủi ro và một kỷ nguyên mới của “tự lực”
Cơ hội:
-
Kinh tế Mỹ – Trung tách rời → Việt Nam hưởng lợi từ dịch chuyển chuỗi cung ứng.
-
Chính sách trọng thương → Việt Nam có cửa tăng xuất khẩu nếu đáp ứng “rules of origin.”
-
Mỹ giảm ưu tiên quân sự ở Đông Á → Các nước khu vực buộc phải tăng phòng thủ, tạo nhu cầu hợp tác song phương linh hoạt hơn.
Rủi ro:
-
Không có cam kết quân sự mạnh → Việt Nam đối mặt rủi ro cấu trúc ở Biển Đông.
-
Trung Quốc được giảm áp lực chiến lược từ Mỹ → Bắc Kinh rảnh tay hơn trong khu vực.
-
ASEAN có nguy cơ bị chia rẽ sâu sắc → mỗi nước đàm phán riêng với cường quốc.
Điều quan trọng nhất:
Mỹ không xem Việt Nam là một ưu tiên chiến lược.
Việt Nam phải tự nâng năng lực phòng vệ.
8. Kết luận: NSS 2025 là sự tuyên bố chính thức của kỷ nguyên “Nước Mỹ khu vực”
Trong lịch sử, mô hình thế giới từng trải qua:
-
Hòa ước Westphalia (1648) → quốc gia – chủ quyền
-
Pax Britannica (1815–1914) → Anh dẫn dắt
-
Pax Americana (1945–2016) → Mỹ giữ trật tự
-
Pax Technologica (dự đoán) → quyền lực dữ liệu
NSS 2025 chính là bước ngoặt đánh dấu:
Pax Americana đã kết thúc.
Nước Mỹ thu về vai trò khu vực.
Khoảng trống quyền lực toàn cầu đang mở ra.
Và trong khoảng trống đó:
-
Nga phục hồi ảnh hưởng ở châu Âu Đông.
-
Trung Quốc mở rộng ở Đông Á.
-
Iran–Thổ–Saudi cạnh tranh tại Trung Đông.
-
Các quốc gia tầm trung (Ấn Độ, Brazil, Indonesia, Việt Nam) buộc phải tự tính toán.
NSS 2025 không chỉ là một tài liệu.
Nó là sự từ bỏ “trật tự thế giới Mỹ lãnh đạo” kéo dài 80 năm.
Và với Việt Nam, thông điệp sắc lạnh là:
Thời kỳ trông chờ Mỹ cân bằng Trung Quốc đã kết thúc.
Thời kỳ tự lực chiến lược bắt đầu.