Máy bay 400 triệu USD từ Qatar, Trump và những ưu đãi ẩn

Trong lịch sử chính trị Mỹ, hiếm có câu chuyện nào bộc lộ rõ sự lạm dụng quyền lực và xung đột lợi ích như vụ Qatar tặng chiếc máy bay trị giá gần 400 triệu USD cho Tổng thống Donald Trump. Những gì được giới thiệu là “món quà ngoại giao” đang biến thành cơn bão chính trị, đặt ra những câu hỏi căn bản về tính minh bạch, đạo đức và cả an ninh quốc gia.

Quà tặng “giữa hai chính phủ” hay vỏ bọc cho lợi ích cá nhân?

Theo tuyên bố của Doha, đây là quà tặng “giữa chính phủ Qatar và chính phủ Hoa Kỳ.” Bộ Quốc phòng Mỹ chính thức đứng ra tiếp nhận, một cách làm nhằm tránh vi phạm Điều khoản Emoluments của Hiến pháp vốn cấm Tổng thống trực tiếp nhận quà từ quốc gia ngoại bang.

Tuy nhiên, nghịch lý lộ rõ khi chiếc Boeing 747-8 này sau đó được dự kiến chuyển giao cho Thư viện Tổng thống Donald Trump sau khi ông rời nhiệm sở. Nghĩa là tài sản công, về hình thức thuộc sở hữu nhà nước, lại có nguy cơ biến thành công cụ phục vụ cá nhân, thương mại và chính trị cho một cựu tổng thống.

Để ngăn chặn nguy cơ này, Đảng Dân chủ đã đưa ra hai yêu cầu cụ thể:

1. Cấm sử dụng ngân sách quốc phòng để nâng cấp, cải tạo và bảo trì chiếc máy bay do Qatar tặng.

2. Cấm chuyển giao chiếc máy bay này cho Thư viện Tổng thống Trump sau khi ông rời nhiệm sở.

Nhưng cả hai yêu cầu đều bị đảng Cộng hòa chặn lại trong Quốc hội. Điều này đồng nghĩa với việc mở đường hợp pháp cho Trump hưởng lợi trực tiếp từ món quà khổng lồ, đồng thời hợp thức hóa việc sử dụng hàng tỷ đô la tiền thuế để phục vụ một tài sản mà rốt cuộc có thể rơi vào tay tư nhân.

Câu hỏi mà bất cứ công dân Mỹ nào cũng đặt ra: nếu đây thực sự là quà của chính phủ Qatar cho chính phủ Hoa Kỳ, tại sao cuối cùng nó lại trở thành tài sản gắn liền với cá nhân Donald Trump?

Những ưu đãi mà Qatar đạt được

Đằng sau món quà xa xỉ này là hàng loạt “ưu đãi” mà Qatar đã nhận được:

• Cam kết an ninh vượt mức đồng minh không NATO: Trump đã ký lệnh hành pháp cam kết Mỹ sẽ coi bất kỳ hành động tấn công Qatar là đe dọa trực tiếp đến an ninh Hoa Kỳ, và sẵn sàng đáp trả về ngoại giao, kinh tế, thậm chí quân sự. Đây là sự bảo trợ chưa từng có, đưa Qatar lên vị thế đặc biệt trong chính sách Mỹ ở Trung Đông.

• Ảnh hưởng trong chính sách quốc phòng: Qatar có khả năng được hưởng ưu tiên trong các thương vụ vũ khí, hợp tác tình báo, năng lượng. Một món quà 400 triệu USD chắc chắn không chỉ đổi lại một lời cảm ơn.

• Che chắn chính trị: Việc Mỹ ngày càng phụ thuộc vào “quà” từ Qatar khiến khả năng Washington lên tiếng về hồ sơ nhân quyền hay các vấn đề nhạy cảm tại vùng Vịnh bị suy giảm.

Hệ lụy đối với Hoa Kỳ

1. Suy yếu chuẩn mực minh bạch: Mỹ từng được coi là tấm gương chống tham nhũng và minh bạch. Nhưng vụ việc này đang làm sụp đổ hình ảnh đó.

2. Tiền lệ nguy hiểm: Nếu Qatar thành công, các quốc gia khác có thể dùng chiến lược “quà tặng xa xỉ” để mua ảnh hưởng với Tổng thống Mỹ trong tương lai.

3. Bất công với người nộp thuế: Trong khi chính quyền tuyên bố “không đủ tiền” để trả lương cho nhân viên liên bang và tiến hành sa thải trong bối cảnh chính phủ đóng cửa, thì hàng tỷ đô la công quỹ lại sẵn sàng chi cho việc cải tạo một món quà sẽ mang lợi ích trực tiếp cho Trump.

4. Chia rẽ nội bộ chính trị: Việc đảng Cộng hòa ngăn chặn cả hai yêu cầu của Dân chủ cho thấy họ sẵn sàng bỏ qua nguyên tắc giám sát quyền lực để bảo vệ lợi ích cá nhân của Trump, bất chấp tổn hại đến niềm tin của người dân.

Qatar đã mua Mỹ quá rẻ

Nhưng điều đắt giá nhất mà Qatar giành được không nằm ở cam kết an ninh hay các ưu đãi chính trị. Họ đã “mua” được sự liêm chính và danh tiếng toàn cầu của Hoa Kỳ. Từ ngọn hải đăng dân chủ, Mỹ nay trở thành quốc gia bị thử thách bởi một chiếc máy bay xa xỉ.

400 triệu USD — con số nhỏ bé so với ngân sách quốc phòng Mỹ hàng ngàn tỷ đô la — đã đủ để khiến Washington đánh mất hình ảnh minh bạch từng gây cảm phục trên toàn cầu. Sau Qatar, chắc chắn sẽ có những quốc gia khác thử nghiệm chiêu thức này, đặt câu hỏi: nền dân chủ Mỹ có thật sự đứng vững trước những cám dỗ vật chất hay không?

Câu trả lời còn bỏ ngỏ. Nhưng lịch sử sẽ ghi lại đây là một trong những thời khắc đáng buồn nhất: khi danh dự của một cường quốc toàn cầu bị đem ra mặc cả, và nền dân chủ giàu truyền thống của Mỹ bị thử thách bởi chính những người nắm quyền cao nhất.