1
Già Bản vừa từ trại tạm giam lên.
Vóc cao, mắt sáng, già chắp tay sau đít tản bộ trong sân trại, quan sát mọi thứ, không đánh bạn với ai.
Một hôm tôi đang bó gối nhìn trời thì ông đến, ngồi xuống bên cạnh:
– Chào đồng chí.
– Ở đây không có phép gọi thế, ông bạn ạ. Cùm đấy.
Già ngẩn người:
– Cùm là cùm thế nào? Có quy định vậy a?
– Quy định không, nhưng chỉ cán bộ trại mới gọi nhau bằng đồng chí. Tù không được phép. Cấm chỉ. Tuyệt đối.
Lát sau, già hỏi:
– Chắc ông trước kia cũng có đảng?
Tôi bật cười:
– Tôi không đảng. Sạch sẽ. Cộng sản không. Việt Quốc không. Việt Cách cũng không nốt.
– Thế mà tôi cứ tưởng…
Câu hỏi bình thường. Xã hội bây giờ thế, chia hai: đảng và không đảng. Có đảng là sang. Không đảng là hèn. Hèn ở đây không có nghĩa nhát. Nó có nghĩa là kẻ ở dưới đáy xã hội theo trật tự tầng lớp. Câu hỏi đủ cho tôi hiểu – ông có đảng. Là trước kia thôi, chứ bước chân vào tù là hết đảng, hết sạch, nhẵn củ kiệu.
Già nom vậy mà nóng tính. Vừa nhập trại đã cãi nhau ỏm tỏi với tù cũ. Hiện tượng này lạ – lính mới tò te không bao giờ dám gây sự.
Tò mò, tôi sán lại. Tưởng gì, hoá chuyện ba lăng nhăng: có ma hay không có ma?
Mấy anh tù cũ nói trong khu xà lim có ma. Nổi máu duy vật biện chứng, già gắt om:
– Vớ vẩn. Đừng có loè. Ma với chả mãnh!
Tôi cười trong bụng. Ông già cựu cộng sản có thế mà cũng bực mình, cũng phát bẳn.
Tôi có nghe tù cũ kể nhiều về con ma trong khu kỷ luật. Nó được đồn thổi, không tin cũng phải ngờ – không có lửa sao có khói?
Khu kỷ luật nằm cách các nhà giam một quãng xa, gần sát vòng tường trại – một ngôi nhà dài với các xà lim nhìn ra một bức tường điếc. Giữa các xà lim với bức tường là một hành lang hẹp, nơi ánh sáng hiếm hoi chỉ rỉ qua mấy khe hở ở cánh cửa đầu hồi. Bên trong các xà lim ngày đêm không có sự phân biệt.
Không át giọng được cái thứ gọi là quần chúng đông đảo, già Bản bực lắm.
Người vừa đi cùm về kể:
– Tôi thấy đây này: có ma thật. Tôi mà nói sai thì tôi đi đầu xuống đất.
Già hứ:
– Bịa. Lại còn thề.
Người kể nguýt:
– Không muốn nghe thì cút. Đây không điêu. Mà điêu làm đ… gì cơ chứ?
Vì tin khu kỷ luật có ma, tù trong trại ngoan. Khu kỷ luật gần như bỏ trống. Dại gì đâm đầu vào đấy để gặp ma.
– Thấy thế nào? – chúng tù nhao nhao.
– Nào có thấy – người kể nói – Tớ hỏi các đằng ấy: khi quản giáo vào thì ta nghe thấy gì?
– Tất nhiên phải có tiếng mở cửa, tiếng chìa khoá xủng xoảng …
– Nhưng đây lại tịnh không nhá – người kể khẳng định – Chẳng có ai vào mà bên ngoài xà lim lại có tiếng bước chân đi lại, tiếng thở phì phò, tiếng lẩm bẩm chửi rủa… Người vào này, là tôi nói cái con ma í, đi cà nhắc, thở hổn hển, thỉnh thoảng lẩm bẩm chửi rủa. Chửi ai, chửi cái gì nghe không rõ, nhưng là giọng chửi, các đằng ấy ạ.
Các đằng ấy lặng thinh.
– Ông có tin ma không? – túm lấy tôi, già hỏi.
Ngán chuyện không đâu, tôi nhún vai:
– Tôi chưa gặp con ma nào.
– Tôi hỏi ông có tin hay không cơ mà.
– Khi nào gặp thì tôi tin. Chưa gặp thì chưa tin.
– Cần gì phải gặp. Ma là cái không có. Không có là không có.
Tôi là tù ngoan. Ban giám thị chắc chắn nghĩ thế. Tôi không vi phạm bất cứ điều gì trong rất nhiều điều cấm kỵ của nhà tù. Tôi vào tù vì không ưa được thằng vua mới. Thằng này lên làm vua nhờ tính hung hăng hơn hẳn lũ bạn đồng đảng. Tôi có chót nói câu gì đó không hay về hắn, có kẻ nghe được, thế là vào tù. Tù như tôi không hiếm. Có người bị tù chỉ vì lỡ miệng chửi đổng thần tượng của hắn ở mãi bên Tàu. Thằng vua nào chả thế, kể cả thằng vua trước hắn bị mất ngai vì một lỗi không phải của riêng mình.
Tôi ngoan là bề ngoài, đơn giản vì tôi chẳng để ý tới cái sự tù. Tôi coi nó là lẽ đương nhiên. Mấy ông bạn tù trí thức, loại có học đi làm cho Tây hoặc ăn nói linh tinh, bảo tôi có máu “phớt Ăng Lê”. Người Anh có máu ấy thật hay không, tôi không biết. Tôi chưa tới nước Anh bao giờ.
Nhờ sự phớt đời ấy, tức là coi sự ở tù chẳng là cái quái gì, tôi không biết đến khu kỷ luật.
Nhưng già Bản lại biết, mới kỳ.
Số là, một hôm già nổi điên khi bị viên phó giám thị chỉ mặt:
– Thằng già nghe đây, Ban chiếu cố cho mày trông vườn hoa. Việc nhẹ. Thích nhá?
Thằng già đã không thích thì chớ, táng ngay vào mặt “ông cán bộ” một táng nảy đom đóm.
Thế là đi cùm.
Sau hai tuần, già Bản ra, tong teo như cái mắc áo.
Khu kỷ luật thay đổi tính tình già. Già lảng tránh mọi người, lẳng lặng đi, lẳng lặng ngồi, lúc nào cũng một mình.
Tôi đến:
– Có tệ lắm không, ông bạn?
– Cũng thường.
– Ông bạn gày đi nhiều đấy.
Già lặng thinh.
Nhớ chuyện con ma, tôi gợi:
– Trong ấy chắc ông bạn chỉ nằm nghĩ sự đời?
– Có thế.
– Cùm khó chịu lắm nhỉ?
– Còn phải nói. Chỉ khó ỉa khó đái. Bô để dưới phản, phải oằn mình mới lấy lên được, khốn nạn lắm. Lúc ấy khong cùm xiết vào cổ chân, đau thấy ông bà ông vải. Toé máu ra đấy.
– Rệp nữa…
– Nhung nhúc.
– Còn dĩn?
– Như mưa.
Tôi hỏi già đủ thứ lăng nhăng để lôi ông vào chuyện con ma.
– Chỉ thế thôi sao?
Già gật.
Sau một hồi tâm sự, tôi rụt règợi:
– Thế còn… con ma?
Đáp lại, già lặng thinh, mặt hoá đá.
2
– Tôi đã thấy nó – cái con ma ấy – già thủ thỉ với tôi, rất nhiều ngày sau.
– Nó thế nào?
Từ đây là chuyện già kể:
– Cái anh tù hôm nọ không nói sai đâu. Tôi có thấy tiếng người đi cà nhắc bên ngoài. Thật. Tôi nghe tiếng chửi rủa, cũng thật. Cơ mà tôi không sợ. Mới ngồi dậy, bảo: “Này, tớ cóc sợ đâu đấy. Doạ tớ bằng vô ích. Giỏi thì vào trong này tâm sự. Tớ đang nẫu ruột đây”. Là nói thế thôi, chứ trong bụng cũng ớn. Thế rồi, ông tưởng tượng được không? Nó vào thật. Không thấy mặt. Chỉ một cái bóng, một hình người. Nó bảo: “Tớ khoái cậu đấy. Cậu không vãi ra quần. Gan cóc tía”. Không nghe thấy tiếng, nhưng thấy tiếng trong óc mình. Mới hỏi: “Cậu làm sao cứ quanh quất nơi này? Vui thú nỗi gì?” Nó cười, giọng lại như mếu: “Tớ tìm cái bàn chân”. “Sao phải tìm?”. “Cái thằng giám thị bấy giờ ác lắm, tù gọi nó là Diêm Vương. Nó ra lệnh cùm tớ bằng khong nhỏ. Chân tớ to. Tra vào, toé máu. Toé máu thì toé máu, tớ không sợ. Nhưng nó cùm tớ quá lâu. Thế là cẳng chân mưng mủ. Rồi thối. Thối tớ cóc sợ. Da tớ lành. “Có lý” – tôi nói – “Da tớ cũng vậy, bị thương cũng chẳng có sẹo”. Nó cười hề hề: “Sợ làm đếch. Sợ cho chúng nó khoái à? Cơ mà vết thối lâu ngày thì gây ra hoại thư, cái chân rời ra. Thằng Diêm Vương vào, nhâng nhâng: “Đã biết thân chưa?”. Tớ bảo: “Biết, biết cái mả mẹ mày!”. Mới cầm cái chân thối ném vào mặt nó. Nó hét lên, bưng mặt chạy ra. “Rồi sao?” “Nó nhất quyết không thả, cho tới khi chúng nó mang tớ đi chôn”. “Thế vẫn chưa xong?”. “Xong là xong thế nào? Tớ phải tìm bằng được cái bàn chân. Không biết lũ quỷ ấy vứt nó đi đâu?”
– Buồn cười nhỉ?
– Sao lại buồn cười? Chết thì chết, con người ta ai cũng vậy, muốn chết phải toàn thây, không thiếu thứ gì.
3
Tôi ghi lại câu chuyện ma này theo kiểu mua bao nhiêu bán lại bấy nhiêu. Không thêm. Cũng không bớt.
Đừng hỏi tôi: già Bản vì sao vào tù? Khối người vào tù vì những lý do lãng nhách. Tôi không hỏi. Vì thế tôi không biết.
Đoạn kết không có hậu: già Bản về sau phát điên. Không điên thì sao lại cứ loanh quanh luẩn quẩn trước ở khu kỷ luật?
Tôi bảo:
– Chắc ông ấy nhớ con ma?
Người kể không trả lời. Anh ta bĩu môi.
Trong đời tù dài 9 năm đằng đẵng của tôi, tôi nghe được khối chuyện ma. Chuyện này là một.
Từ từ rồi tôi kể tiếp.
