Ra khỏi cái toa đen nồng nặc mùi nước giải và mùi cresyl, người khách ốm nhách ngoái nhìn cái đầu máy đen xì cực nhọc phì hơi nước:
– Thế là đã kết thúc, kết thúc thật rồi đấy, mày ơi, một đoạn đời khốn nạn.
Anh lững thững bước vào ga. Trên sàn rộng không còn một chỗ trống. Tiếng ngáy đủ mọi cung bậc vang lên vòm trần.
– Mà lạ, sao mình không cảm thấy vui, cũng chẳng thấy buồn?
Anh vặn người. Mấy đốt sống kêu lục cục. Lúc lắc nhiều giờ trên tàu, anh mệt, anh thèm được ngả lưng dù vài phút.
Chen vào đống người hỗn độn kia ư? Quang cảnh trước mắt làm anh phát gớm. Chặc lưỡi, anh len ra ngoài.
– Mình đi đâu đây bây giờ? Không thể đến nhà ai vào lúc khuya khoắt này. Mà liệu còn có ai chờ đợi mình?
Đêm hè. Gió mát. Tán lá hàng cây ven đường xào xạc. Lũ chuột cống béo núc chạy loăng quăng trong rãnh hè.
– Này, lượn mãi không chán à?
Có tiếng gọi. Tiếng con gái. Họ gọi ai ấy nhỉ?
– Đi không anh?
Tiếng gọi rõ ràng hướng về anh. Ngoái lại, anh thấy một người đứng tựa lưng vào tường – một cô gái.
Trẻ, thanh mảnh, cặp vú nhỏ nhú lên dưới lớp vải mỏng của kiểu áo thời thượng có tên “thắt cổ mổ bụng”.
– Đi đâu cơ? – anh không hỏi cô gái, anh tự hỏi.
Rồi, với nụ cười méo xẹo, anh nói thêm:
– Tôi chẳng có đâu để đi, cô ạ.
Cô gái dợm bước về phía anh:
– Sao lại chẳng có đâu để mà đi?
Anh cười. Nụ cười méo mó, anh biết, vừa vô duyên vừa vô nghĩa:
– Thật mà.
– Thì đi với em. Ông anh chờ tàu hở? Hai tiếng nữa mới có tàu xuôi, còn khối thời giờ, ông anh ạ.
– Không, tôi không chờ tàu.
– Ông anh không vội về nhà?
– Không.
– Sao thế?
Anh lúng túng.
– Tôi không có nhà để mà về, cô ạ. Tôi vừa ra tù.
– Thế à? Thì đi giải đen với em. Rẻ thôi. Nhé?
Cô túm tay áo anh. Anh lắc đầu:
– Không được, cô ạ.
– Sao lại không được?
– Tôi không có xu nào trong túi.
– Thế thì lượn làm gì?
Anh không tìm được câu trả lời. Anh lặng thinh.
Dưới ánh sáng nhợt nhạt của ngọn đèn đường bị lũ thiêu thân quây thành vồng, anh ngồi trước cửa ga, tựa lưng vào bức tường đá.
Cô gái đến, ngồi xuống bên anh.
– Anh định đi đâu?
– Không. Tôi ngồi chờ trời sáng.
– Rồi anh đi đâu? – cô gái nhắc lại.
– Tôi đang nghĩ.
– Nghĩ thì có nghĩ ra được chỗ để đi không?
– Rồi sẽ nghĩ ra, cô ạ.
Mười một năm trước anh có nó, cái gọi là nhà – một căn phòng hẹp, trần thấp, bề bộn sách. Anh nhớ về nó một thời gian dài. Rồi anh quên bẵng nó. Mà nghĩ đến nó làm gì chứ! Nhà nước cấp nó cho anh. Rồi cái nhà nước ấy đưa anh đi tù. Căn phòng hết là của anh.
Hai người im lặng một lúc.
Cô gái nghiêng đầu quan sát anh:
– Khuya rồi đấy.
– Dễ gần hai giờ.
– Ga có đồng hồ mà.
– Ờ nhỉ!
Cô gái nói:
– Hay là… thế này: ông anh về với em.
Anh thở dài:
– Tôi không có…. Thật mà.
Cô đứng lên, sửa lại mái tóc:
– Không tiền nong gì hết. Em cũng có lúc như anh – chẳng biết đi đâu.
– Có tiện không?
– Đừng ngại.
Cô túm lấy tay áo anh, kéo đi.
2
Nhà của cô là chái hẹp một căn nhà hẹp, trong đó có một cái giường đơn, đúng hơn là một cái chõng. Chõng có đệm, có chăn.
Anh vứt tay nải xuống đất, nhìn cô đánh diêm châm ngọn đèn hoa kỳ. Nó lép bép mãi, không chịu bén lửa.
– Cảm ơn cô.
– Anh không có nhà thì đây là nhà
– Tôi làm phiền cô quá.
Cô sửa lại vạt chăn lơi xuống đất:
– Em cũng đã trải qua cảnh này.
– Thật sao?
– Mà không phải một lần. Anh cứ nằm đây, nghỉ đi.
– Thế cô nằm đâu?
– Chõng rộng, đủ chỗ cho hai người.
3
Câu chuyện này tôi nghe ở bạn tôi. Lâu lắm rồi.
Tôi muốn kể lại trong hình thức một truyện ngắn. Với tôi, nó thú vị, nhưng không biết bắt đầu thế nào. Tôi viết. Kết quả là dưới gầm bàn đầy những trang giấy vo viên. Trong tay các nhà văn câu chuyện tôi định viết chỉ một loáng là xong. Tôi thì không thể. Tôi không phải nhà văn. Nhưng không viết nó ra thì tiếc.
– Ông kể tiếp đi – tôi nằn nì – Tôi muốn nghe.
– Ờ, thì kể. Nhưng chuyện khó tin đấy.
– Tôi tin ông.
Bạn tôi ngần ngừ:
– Tôi nằm xuống cái chõng ấy và thiếp đi ngay lập tức. Giữa đêm thức giấc, tôi thấy có người nằm bên.
– Ai cơ?
– Là cô gái ấy.
Tôi cười:
– Tôi hình dung được…
Anh nghiêm mặt:
– Bậy nào. Tôi biết, ông, và nhiều người khác sẽ nghĩ như ông. Không, hoàn toàn không phải thế. Đời tù quá dài đã làm tôi quên chuyện ấy. Nói cho đúng, tôi không nhớ tới nó. Khát vọng tự do đã che lấp mọi cảm giác.
Anh lặng đi trong hồi tưởng.
– Đó là một đêm cực kỳ hạnh phúc trong đời người. Nó chỉ xảy ra một lần, nếu anh may mắn. Nó giống như một giấc mơ. Hơi thở đều đều của người con gái không quen biết gối đầu trên tay tôi. Nó mới thơm làm sao, mới ấm áp làm sao, mới tinh khiết làm sao. Cái hương ấy chẳng bao giờ tôi quên được. Nó giống hương hoa đồng nội ở những phút hiếm hoi khi con người cảm thấy mình với thiên nhiên là một.
Tôi nghe, chìm trong tưởng tượng.
– Rồi sau đó thì sao?
– Cô giữ tôi ở lại với cô – anh nhớ lại – Tôi mệt. Tôi ngủ ngay lập tức.
Sáng ra, cô bảo:
– Anh cứ ở lại đây. Em tin anh. Anh là người ngay thật.
– Và anh ở lại? – tôi hỏi, với một chút ngạc nhiên.
Anh gật:
– Vâng. Anh không tin?
– Tôi tin.
Anh bần thần một lát:
– Nói cho đúng, một cơn sốt rét ác tính bất ngờ đã giữ tôi lại. Cô gái chạy đi mời bác sĩ. Ông ta đến, làm những gì, tôi không biết. Chắc có cặp nhiệt, tiêm thuốc. Tôi mê man. Khi cơn sốt lui, tôi hiểu: cô gái đã cứu mạng tôi. Mà bằng cái gì? Bằng tiền đi khách, anh ạ. Có cái ơn nào lớn hơn ơn ấy không?
Những gì tôi biết về bạn mình không giống tôi suy đoán. Anh giờ đây đã có vợ, một nhạc công chơi tam thập lục, con một học giả danh tiếng. Không phải cô gái trong chuyện anh kể.
Khỏi bệnh, tôi nói với cô:
– Em là người tốt nhất với anh trong đời. Nếu em không chê anh thì anh xin được gá nghĩa cùng em.
– Cô ấy nói sao?
Cô ấy bảo:
– Không được, anh ạ. Chúng ta không thể thành vợ chồng. Anh là trí thức, em biết. Em đã lục túi anh khi anh mê man, em thấy một bài thơ. Không, anh ơi, em không thể làm vợ anh. Anh không thể có vợ là một con điếm.
Tôi hỏi tiếp:
– Rồi sao?
Tôi nói:
– Anh cũng là kẻ dưới đáy. Ta có khác gì nhau.
– Không – cô ấy lắc đầu – Anh khác, em khác.
– Anh không sao thuyết phục được cô ấy?
– Tôi đã cố gắng, nhưng vô vọng.
– Anh bỏ đi?
Anh buồn bã:
– Chính cô ấy bỏ đi. Đi đâu, tôi không biết. Tôi đã tìm. Không phải nhiều ngày, mà nhiều tháng. Rồi mọi chuyện rồi cũng qua, như cuộc đời vốn thế. Tôi không biết gì hơn. Trong đám cưới với nhà tôi bây giờ, tôi nhận được một bó hoa vô danh do một cậu bé mang tới.
– Là của cô ấy?
– Chắc chắn. Trong bó hoa có một mẩu giấy.
– Thư của cô ấy?
– Không phải. Mẩu giấy của tôi, trong đó có mấy câu thơ viết vội.
– Thơ thế nào?
– Không ra gì. Không đáng để anh nghe. Điều làm tôi xúc động là cô đã giữ nó. Như một kỷ niệm. Nay cô ấy trả lại.
Chuyện này xảy ra với một nhà thơ, bạn tôi.
Tôi ghi lại chuyện anh kể. Không thêm. Không bớt.
Anh là nhà thơ không tăm tiếng. Tên anh không có trong danh sách các nhà thơ hiện đại.
Nhưng anh để lại trong tôi một kỷ niệm không phai mờ.
Nó được tạc vào ký ức. Rõ nét. Như được tạc trên đá.
1972
