Phán quyết về thuế quan của Trump và điểm gãy quyền lực kinh tế Hoa Kỳ
Nguyễn Văn Hải (Điếu Cày) — California, ngày 20 tháng 10 năm 2025
Trong hơn một thế kỷ, Hoa Kỳ không chỉ là nền kinh tế mạnh nhất thế giới mà còn là kiến trúc sư của trật tự thương mại quốc tế. Quy tắc, định chế, và thị trường toàn cầu đều vận hành dựa trên tính dự đoán của hệ thống pháp quyền Mỹ. Nhưng chính nền tảng đó đang đối mặt với một cuộc kiểm tra lịch sử: Tòa án Tối cao sẽ phán quyết liệu Tổng thống có quyền áp đặt thuế quan rộng khắp mà không cần Quốc hội hay không.
Đây không chỉ là một vụ kiện thương mại.
Đây là cuộc trưng cầu dân chủ về mô hình quyền lực Hoa Kỳ.
1️⃣ Vấn đề cốt lõi: Ai nắm quyền đánh thuế trong nền dân chủ Mỹ?
Hiến pháp Hoa Kỳ quy định:
Quyền đánh thuế và chi tiêu thuộc về Quốc hội
Tổng thống Trump lại viện dẫn Đạo luật IEEPA 1977 — vốn được thiết kế để phong tỏa tài sản trong tình huống an ninh quốc gia, chứ không phải áp thuế quan đại trà.
Hai tòa cấp dưới đã kết luận:
- IEEPA không trao quyền đánh thuế mới
- Thuế quan của Trump vượt thẩm quyền hành pháp
Nếu TCPV bác bỏ IEEPA-tariffs, thì:
Quyền lực kinh tế của Tổng thống sẽ bị giới hạn lại đúng khung Hiến pháp
Và đó sẽ là bước ngoặt cho cả thế giới.
2️⃣ Điều gì xảy ra nếu Trump thua kiện?
| Hệ quả | Tác động |
|---|---|
| Hủy hiệu lực phần lớn thuế quan khẩn cấp | Thương mại toàn cầu thoát khỏi tình trạng hỗn loạn |
| Hoa Kỳ phải hoàn trả thuế đã thu trái thẩm quyền | ~300–400 tỷ USD đổ ngược về doanh nghiệp Mỹ |
| Chuỗi cung ứng trở lại Mỹ – EU – Nhật | Bớt lệ thuộc vào Mexico/ASEAN lách thuế |
| Niềm tin thị trường tài chính phục hồi | USD và chứng khoán tăng, vàng hạ nhiệt |
| Vị thế lãnh đạo luật lệ của Mỹ được củng cố | Đồng minh lấy lại niềm tin vào Washington |
Thất bại của Trump ở TCPV paradoxically sẽ:
Cứu tương lai kinh tế Mỹ, thay vì làm suy yếu nó
3️⃣ Ngược lại — nếu Trump thắng kiện?
| Tác động trực tiếp | Hệ quả dài hạn |
|---|---|
| Tổng thống trở thành “siêu quyền lực kinh tế” | Quốc hội mất vai trò kiểm soát |
| Thuế quan trở thành công cụ chính trị | Chính sách thương mại thiếu ổn định, dễ xoay chiều |
| Đồng minh không còn tin vào cam kết Mỹ | Trung Quốc & BRICS thu hút vai trò “ổn định” thay thế |
| Chuỗi cung ứng dịch chuyển vĩnh viễn khỏi Mỹ | Mỹ mất ảnh hưởng sản xuất & công nghệ |
| USD đối mặt rủi ro niềm tin | Vàng & crypto tăng mạnh như hiện tại |
Đây sẽ là lần đầu tiên kể từ năm 1776, thế giới phải đặt câu hỏi:
Mỹ có còn là “người cầm trịch luật chơi” — hay chỉ là một cường quốc hành động tùy hứng?
4️⃣ Vì sao phán quyết lần này mang tính lịch sử?
✅ Tòa án đang bị “đặt vào thế lựa chọn”
- Bảo vệ Hiến pháp → hạn chế quyền lực Tổng thống
- Bảo vệ Trump → chấp nhận nguy cơ phi luật hóa quyền kinh tế
✅ Các yếu tố mới gây sức ép lên TCPV
- Chỉ trích mạnh từ Wall Street Journal — tiếng nói của giới tài chính bảo thủ
- Lãnh đạo MAGA đào ngũ (đặc biệt từ nông thôn & công nghiệp)
- Doanh nghiệp lớn tung cảnh báo phá sản việc làm
- Canada & EU dùng truyền thông đối trọng và kiện WTO
- Gần 60% cử tri Mỹ đặt trách nhiệm kinh tế lên Tổng thống
TCPV dù có thiên hướng bảo thủ cũng không thể làm ngơ nguy cơ khủng hoảng kinh tế toàn diện nếu tiếp tay mở rộng quyền lực thuế quan không giới hạn.
5️⃣ Kịch bản địa chính trị sau phán quyết
| Kịch bản TCPV | Trật tự thương mại toàn cầu |
|---|---|
| Bác IEEPA-tariffs | Hệ thống luật lệ do Mỹ dẫn dắt được củng cố mạnh mẽ — đồng minh quay lại bám trụ |
| Ủng hộ IEEPA-tariffs | Trung Quốc nổi lên như “trụ cột ổn định” của thương mại châu Á – Phi – Nam Mỹ |
| Phán quyết lưng chừng | Giai đoạn bất định kéo dài → doanh nghiệp rời Mỹ để né rủi ro chính sách |
Kết luận: Quyết định của TCPV là phép thử bản sắc của Hoa Kỳ
Có lẽ lần đầu tiên trong lịch sử hiện đại:
Quyền lãnh đạo thương mại toàn cầu của Mỹ không được quyết định tại WTO, tại G7, hay tại Bắc Kinh…
mà tại một căn phòng ở Washington D.C., bởi chín vị thẩm phán mặc áo choàng đen.
Phán quyết lần này sẽ trả lời câu hỏi:
Hoa Kỳ sẽ tiếp tục dẫn dắt thế giới bằng luật lệ và sự ổn định,
hay bước vào kỷ nguyên của nền thương mại dựa trên quyền lực cá nhân?
Khi TCPV cất tiếng nói, thị trường sẽ phản ứng ngay lập tức.
Nhưng lịch sử sẽ ghi nhớ ai đã bảo vệ tương lai kinh tế Mỹ — và ai đã đánh cược nó.