Hoang Viet
Trong phát biểu tại hội nghị AI+ Summit của Axios, cố vấn AI Nhà Trắng Sriram Krishnan khẳng định: những mô hình AI “woke” sẽ không còn đủ điều kiện nhận tài trợ liên bang, và mục tiêu là để AI tập trung vào “tìm kiếm sự thật.”Nghe thì hợp lý, nhưng câu hỏi đặt ra là: sự thật nào, và do ai định nghĩa?
Khi “sự thật” bị chính trị hóa
AI không tự tạo ra sự thật; nó dựa trên dữ liệu và cách huấn luyện. Nếu quyền định nghĩa “đúng – sai” nằm trong tay chính quyền, đặc biệt là một chính quyền vốn nổi tiếng với xu hướng bóp méo thực tế để phục vụ chính trị, thì “sự thật” mà AI trả về sẽ chẳng khác nào một sản phẩm tuyên truyền.
Thay vì khách quan, AI có nguy cơ trở thành công cụ củng cố quyền lực, giống như những cơ quan báo chí quốc doanh trong các chế độ độc tài.
Nguy cơ với nghiên cứu và tự do học thuật
Việc gắn nhãn “woke AI” là một khái niệm mơ hồ. Nó có thể được dùng để loại bỏ bất kỳ công trình nào chứa dữ liệu hay phân tích bất lợi cho chính quyền. Hệ quả:
-
Học giới mất tự do nghiên cứu, vì công trình nào không thuận tai có thể bị cắt tài trợ.
-
Các công ty công nghệ bị ép phải tự kiểm duyệt, chỉ chọn dữ liệu “an toàn chính trị” để không mất hợp đồng liên bang.
-
Người dùng cuối cùng nhận thông tin méo mó, không phải vì dữ liệu sai, mà vì dữ liệu “bị cấm.”
Từ “truth-seeking” thành “truth-shaping”
Điều nghịch lý là, khẩu hiệu “tìm kiếm sự thật” có thể biến thành hành động “nhào nặn sự thật.” Nếu AI chỉ được nuôi dưỡng bằng dữ liệu được phê duyệt bởi chính quyền, thì sự thật bị bóp méo sẽ được đóng gói thành “sự thật duy nhất” và phổ biến rộng rãi.
Kết
AI vốn dĩ là công cụ, nhưng cách chúng ta định hình nó sẽ quyết định tương lai xã hội. Một nền dân chủ trưởng thành cần chấp nhận sự đa dạng của dữ liệu, kể cả những sự thật khó chịu. Nếu sự thật mà AI công bố lại phụ thuộc vào ngân sách và cái gật đầu từ Trump, thì đó không còn là sự thật nữa – mà là ý thức hệ khoác áo công nghệ.