MỘT “YALTA 2.0” NGUY HIỂM TRÁ HÌNH HÒA BÌNH
Bình luận dành cho VietnamWeek
I. Mở đầu: Khi “hòa bình” trở thành một thứ được áp đặt
Đối với Ukraine, “hòa bình” không phải là khẩu hiệu.
Họ là quốc gia đã mất hàng trăm ngàn sinh mạng, mất hơn 20% lãnh thổ, và bị Nga xâm lược 2 lần trong 10 năm. Vì vậy, Kyiv không tin vào những bản hòa bình được thiết kế trong phòng kín mà không có đại diện của họ, đặc biệt khi những kế hoạch ấy dường như không dựa trên lợi ích của nạn nhân — mà dựa trên yêu cầu của kẻ xâm lược.
Đó chính là cách Ukraine nhìn vào Kế hoạch 28 điểm của Donald Trump.
Kyiv không xem đây là một “khuôn khổ hòa bình”, mà là:
một chiến dịch chính trị đặc biệt nhằm hợp thức hóa các khoản lợi ích của Nga và đặt Ukraine vào vị thế yếu nhất trong lịch sử hiện đại.
Cựu Đại sứ Ukraine tại Mỹ, Oleg Shamshur, mô tả đây là:
“Một công thức cho chiến tranh mới, không phải hòa bình.”
II. Yalta trở lại: Ukraine bị đặt trên bàn, không được ngồi vào bàn
Trong ký ức lịch sử của Ukraine, không có gì đáng sợ hơn những thỏa thuận kiểu Yalta — nơi các cường quốc chia lại bản đồ châu Âu mà không hỏi ý kiến các quốc gia liên quan.
Kế hoạch 28 điểm, từ góc nhìn Ukraine, là một phiên bản mới của Yalta:
-
Mỹ (nhóm Miami của Trump)
-
Nga (Putin)
-
Một vài cố vấn phi chính phủ
…đã soạn thảo một thỏa thuận liên quan trực tiếp đến sự tồn vong của Ukraine mà không có châu Âu, không có NATO, và không có sự tham gia đầy đủ của Kyiv.
Ukraine cảm thấy như một diễn viên bị buộc phải lên sân khấu để diễn trong vở kịch mà mình không được đọc kịch bản trước.
Đối với Kyiv, đây là một sự xúc phạm ngoại giao và một sự phản bội chiến lược.
III. Lãnh thổ: Điều khoản đầu hàng được viết thành “điểm hòa bình”
1. Công nhận đường kiểm soát hiện tại = Hợp thức hóa chiến tranh
Điều khoản đầu tiên của Kế hoạch 28 điểm — công nhận đường kiểm soát hiện tại — là điều Ukraine không thể chấp nhận.
Vì nó có nghĩa:
-
Nga giữ Crimea
-
Nga giữ Donetsk
-
Nga giữ Luhansk
-
Nga giữ phần lớn Kherson và Zaporizhzhia
-
Và thế giới phải chấp nhận điều này như “hòa bình”
Đối với Ukraine, điều đó không chỉ là mất lãnh thổ, mà là một cái tát vào niềm tin của người dân vào chính phủ và quân đội.
Bởi hàng trăm ngàn người đã chết để bảo vệ chính những vùng đất đó.
2. Không có “đổi đất lấy hòa bình” trong hệ tư tưởng của Kyiv
Học thuyết Zelensky dựa trên 3 trụ:
-
Không nhượng bộ lãnh thổ
-
Không hợp thức hóa xâm lược
-
Không khuyến khích Nga tiếp tục chiến tranh
Kế hoạch 28 điểm phá vỡ cả ba.
Đối với Ukraine, thế giới đã thử sức mạnh của “thỏa hiệp với Nga” vào năm 2014 — và thất bại thảm hại.
IV. Vũ khí và quân đội: Khi kẻ xâm lược được thưởng, còn nạn nhân bị trói tay
1. Giới hạn quân đội Ukraine = Phiên bản Minsk 3
Ukraine coi việc:
-
giảm quân số
-
giảm pháo
-
giảm UAV
-
giảm xe tăng
-
giảm tên lửa
-
cấm tấn công sâu vào lãnh thổ Nga
…là một hành động vô lý và nguy hiểm.
Vì nó biến Ukraine thành:
một quốc gia không thể tự phòng vệ trước một láng giềng có lịch sử xâm lược liên tục.
Điều mà Kyiv e ngại là:
Nếu Ukraine bị trói tay, còn Nga không bị trừng phạt tương xứng, thì hòa bình chỉ là tạm nghỉ — và Putin sẽ tấn công lại khi cơ hội đến.
2. “Giảm vũ khí Ukraine” = Thêm ưu thế cho Nga
Nga có:
-
lợi thế dân số
-
lợi thế công nghiệp quân sự
-
khả năng huy động lớn
-
sự hỗ trợ từ Iran, Triều Tiên, Trung Quốc
-
không bị giới hạn bởi kế hoạch
Nếu một bên bị trói tay, còn bên kia tự do — đó không phải hòa bình. Đó là công thức cho thất bại.
V. NATO: Điều kiện đỏ mà Ukraine sẽ không bao giờ chấp nhận
Điểm gây sốc nhất với Kyiv:
Mỹ đề nghị đóng băng việc gia nhập NATO của Ukraine vô thời hạn.
Đối với Ukraine, NATO không phải “tham vọng chính trị”.
NATO là lá chắn sinh tồn.
Lý do rất đơn giản:
Mọi quốc gia không thuộc NATO ở châu Âu đều từng bị Nga xâm lược.
Kế hoạch 28 điểm đề xuất đóng băng con đường NATO đồng nghĩa với:
-
Ukraine không thể gia nhập liên minh an ninh mạnh nhất thế giới
-
Ukraine trở thành vùng xám
-
Nga xem đây là thắng lợi chiến lược lớn nhất từ 2008
-
Châu Âu bị đẩy vào nguy cơ chiến tranh trong 5–10 năm tới
Đối với Ukraine, đây là điều khoản không thể thương lượng.
VI. Kinh tế và năng lượng: Ukraine trả giá, Nga thu lợi
Ukraine nhận được gì?
-
Một quỹ tái thiết “mơ hồ”
-
Một số ưu đãi thương mại
Nga nhận được gì?
-
Dỡ cấm vận
-
Mở lại đường ống amoniac
-
Khôi phục thương mại năng lượng
-
Tiếp cận xuất khẩu qua Biển Đen
-
Không phải bồi thường
Kyiv nhìn thấy rõ:
Phần kinh tế của Kế hoạch 28 điểm là để cứu Nga, không phải Ukraine.
Nga đang bị suy kiệt vì chiến tranh, và kế hoạch này giúp Nga tái thiết nền kinh tế chiến tranh của mình.
VII. Chính trị nội bộ: “Budapest 2.0” sẽ tạo ra một Ukraine yếu hơn
Điểm 26–27 nói về:
-
cải cách hiến pháp
-
bầu cử
-
giảm tham nhũng
Nhìn bề ngoài thì tốt.
Nhưng Kyiv hiểu rằng:
-
Nga có lịch sử tài trợ thiết lập các nhóm chính trị thân Kremlin
-
Một cuộc bầu cử trong bối cảnh bị áp lực quốc tế sẽ bất lợi cho Kyiv
-
Một hiến pháp “trung lập hóa” Ukraine sẽ phá hủy mô hình an ninh
Kyiv xem đây là can thiệp vào chủ quyền nội bộ.
VIII. Thông điệp tống tiền: Ukraine bị ép phải chọn giữa chịu thua và bị bỏ rơi
Có hai điều Ukraine không vui:
1. Thời hạn Lễ Tạ ơn — một sự ép buộc vô cảm
Nhóm Trump nói với Kyiv:
“Phải đồng ý trước Ngày Lễ Tạ ơn.”
Đối với Ukraine, đây là:
-
thiếu tôn trọng quốc gia
-
thiếu hiểu biết về chiến tranh
-
đặt chính sách đối ngoại dưới lịch bầu cử Mỹ
-
coi tương lai của họ như một món ăn trên bàn tiệc
2. Dọa cắt viện trợ tình báo và vũ khí
Đây là điều Kyiv giận nhất.
Không có tình báo Mỹ:
-
Ukraine không biết hướng tấn công của Nga
-
Không thể theo dõi máy bay ném bom
-
Không thể theo dõi hỏa tiễn hành trình
-
Không thể bảo vệ cơ sở hạ tầng điện
-
Không thể bảo vệ Kyiv
Đối với Ukraine, điều này không phải ngoại giao.
Đó là tống tiền.
IX. Zelensky kẹt giữa hai “bức tường lửa”: Putin và Trump
Kyiv hiểu rõ:
-
Putin sẽ không dừng lại nếu thắng lợi
-
Trump sẽ tiếp tục ép nếu Ukraine nhượng bộ
Zelensky đang kẹt trong thế lưỡng nan:
Nếu từ chối → bị Mỹ bỏ rơi
Nếu chấp thuận → mất cả đất lẫn an ninh
Ukraine, theo lập trường chính thức:
-
sẵn sàng đàm phán hòa bình
-
nhưng không chấp nhận hòa bình bằng cách từ bỏ chủ quyền
X. Châu Âu cuối cùng cũng thức tỉnh — và đứng về phía Ukraine
Ban đầu châu Âu tưởng đây chỉ là một đề xuất.
Nhưng khi đọc đầy đủ 28 điểm, họ nhận ra:
-
NATO bị hủy hoại
-
EU bị loại khỏi đàm phán
-
Nga được hồi sinh kinh tế
-
Ukraine bị “trói tay”
-
Trung Âu – Baltic bị đẩy vào tiền tuyến
Chính vì vậy EU đưa ra bản “Counter-Proposal 40 trang” bác bỏ phần lớn kế hoạch Mỹ.
Đối với Kyiv, đây là bước quan trọng nhất:
Châu Âu cuối cùng đã đứng về phía họ, không phải phía Trump hoặc Putin.
XI. Kết luận: Ukraine coi Kế hoạch 28 điểm là “công thức dẫn đến chiến tranh lớn hơn”, không phải hòa bình
Từ góc nhìn Ukraine, bản kế hoạch này:
-
không chấm dứt chiến tranh
-
chỉ tạm dừng chiến sự
-
cho Nga thời gian tái vũ trang
-
làm suy yếu Ukraine
-
dọa phá NATO
-
phá vỡ niềm tin phương Tây
-
kích hoạt nguy cơ Nga tấn công trở lại trong 3–5 năm
Đó là lý do Oleg Shamshur nói:
“Kế hoạch này không phải để dừng chiến tranh.
Nó là để chuẩn bị cho chiến tranh lớn hơn.”
Và đó là lý do Ukraine — cho dù yếu, tổn thương, bị tấn công — vẫn kiên quyết từ chối mọi “hòa bình” dựa trên yêu cầu của kẻ xâm lược.