Nguyễn Lan Anh
Dương Quốc Chính
Viết về vấn đề này mà không phải cựu học sinh chuyên thì sẽ bị chửi là GATO ngay! Nên mình khai trước là mình học chuyên Toán, cũng từng có giải QG Toán, được vào thẳng trường Chuyên cấp 3 (hồi ấy gọi là trường Năng khiếu Bắc Thái). Hồi đó có mấy thằng học cùng định rủ nhau thi vào chuyên Tổng hợp (KHTN bây giờ). Nhưng cả lũ đều bị/được đặc điểm chung là anh/chị đang học ĐH ở HN, nhà không nuôi được mấy đứa đi học ở HN, nên bỏ mộng chuyên Toán trung ương, học chuyên Toán “nhà quê” vậy! Hồi ấy đói lắm. Có nghĩa là hồi ấy bọn mình cũng máu mê học chuyên lắm.
Từ năm lớp 11 mình đã tự diễn biến và chán học chuyên Toán, dù vẫn được coi là “đội hạt giống”. Vì nhận thấy mình chả có đủ tình yêu với Toán do tự đặt câu hỏi: “Học Toán chuyên để sau này làm gì?”
Từ bé mình vẫn thích làm luật sư, luật sư thì cần tư duy logic của Toán, nhưng chả cần giỏi Toán đến mức chuyên, mà lại cần giỏi Văn nữa. Mình vẫn xác định là dốt Văn, không thích học Văn, điểm toàn 5-6 thôi. Mỗi lần mơ ngủ đến đoạn phải soạn Văn là mồ hôi vẫn toát ra như tắm. Nhớ tới cảnh từ 4 câu thơ phải bịa ra 4 trang giấy để phân tích, mà chắc chính tác giả cũng chả nghĩ ra những thứ đó. Đại khái là nhét chữ vào mồm tác giả càng nhiều càng tốt! Mình có tư tưởng tự do từ bé, nên ghét sự áp đặt khi học các môn xã hội, nên không học, chỉ học cho qua. Kiến thức và khả năng viết lách của mình bây giờ là do tự đọc, tự viết và bị nghe chửi nhiều mà ra, hầu như không phải do giáo dục! Nhưng mà vì thế nên mình không dám thi luật, vì sợ dốt Văn không theo được. Thế là quay sang kiến trúc, vì mình giỏi môn hình học là chính chứ lượng giác, giải tích, số học mình đã chán rồi. Thế là bỏ học Toán để học vẽ và trở thành KTS.
Lớp mình có 27 đứa thì 13 đứa học về kinh tế, 1 đứa học sư phạm Toán (là cần kiến thức chuyên Toán). Vài đứa học Bách khoa, Xây dựng là cần Toán ứng dụng. Nói chung hầu hết đều không cần kiến thức của Toán chuyên.
Bọn học chuyên Anh, Lý, Văn (lúc đó có 4 lớp thôi) đa số cũng vậy, chả có đứa nào làm nghiên cứu chuyên sâu về môn học chuyên. Chuyên Văn mà sát môn chuyên nhất chắc có mấy đứa làm báo chứ không ai làm nhà văn hay sư phạm Văn. Văn chuyên là viết phải leng keng câu chữ nhiều tính từ, đậm hình ảnh, phét lác ba hoa này kia mới được điểm cao! Đại khái là viết phải dài. Văn báo chí thường cô đọng hơn và bây giờ mình cũng viết báo như các bạn ý, hí hí! Xã hội đảo lộn hết cả.
Chuyên Toán và Văn là điển hình nhất khi nói về trường Chuyên, nhất là hồi đó chỉ có Văn và Toán là có 1 lũ vào thẳng do lớp 9 chỉ có thi HSG QG 2 môn đó. Lý với Anh cũng vậy thôi.
Tóm lại, học chuyên nhưng hầu như khi vào ĐH không có mấy đứa theo đúng môn chuyên của mình tiếp. Chuyên Toán đi học Công nghệ thông tin, chuyên Văn làm nhà báo, là gần lắm rồi. Học khối kinh tài vẫn là đông nhất.
Vậy học chuyên để làm gì? Chủ yếu là để cày giải HSG QG thôi ạ! Nhưng cày giải đó để làm gì? Chủ yếu là cho nó oai, chứ lúc đó điểm cộng khi thi ĐH không xứng với công sức bỏ ra để luyện. Mà bọn đó thi ĐH được cộng điểm không phải để đỗ mà để thủ khoa hay vào lớp chất lượng cao hay đi nước ngoài du học mà thôi. Cánh cửa đó khá là hẹp với HS chuyên nhà quê như bọn mình. Mỗi lớp giỏi lắm có được dưới 5 đứa được giải QG, không có cũng nhiều. Như vậy, với đa số học sinh chuyên thì học chuyên chỉ là để có môi trường học tập tốt hơn, dễ đỗ ĐH hơn, đỡ có bạn nghiện, bố láo, mất dạy. Hết.
Kết quả sau 25 năm tốt nghiệp chuyên, coi như đi làm quá nửa thời gian, thì mình thấy bọn học chuyên như mình về tổng thể học vấn thì có nhỉnh hơn mặt bằng chung 1 chút. Không đứa nào không học ĐH. Ở trường ngoài có lẽ tỷ lệ học ĐH khoảng 1/3-2/3 tùy trường cùng địa bàn. Cũng đúng thôi, vì đầu vào tuyển chọn khó khăn hơn, được đầu tư về GD cao hơn trường ngoài. Nhưng cựu HS chuyên vẫn có đủ thành phần, từ quan lại, doanh nhân thành đạt lẫn chưa thành đạt, làm thuê cho tư nhân, nước ngoài, cán bộ công chức, tù tội cũng có. Nói chung cũng như bên ngoài, có đỉnh cao và có vực sâu. Cũng không khác trường ngoài lắm.
Mọi người cần hiểu là học chuyên thì chỉ trội hơn mặt bằng chung về học vấn. Mà xã hội này học giỏi đâu đồng nghĩa với thành công. Có 2 ngạch hay được lấy ra để làm tiêu chí đo sự thành đạt, 1 là quyền, 2 là tiền.
Làm quan xã nghĩa thì nhất thân, nhì quen, thứ 3 là tiền, học vấn cơ bản cũng dùng tiền để hợp thức hóa được, không cần học giỏi như HS chuyên.
Còn kiếm tiền ở VN cũng không cần phải học giỏi lắm đâu. Điểm danh các đại gia VN làm gì có ai học chuyên! Thậm chí còn thất học như bầu Đức, ít học như Thanh Thản, vô học như Trầm Bê… Có mấy đại gia Đông Âu về được du học là kinh lắm rồi, những cũng chả học chuyên và họ làm giàu cũng không phải nhờ học vấn cao mà dựa vào “cơ chế”.
Dương Quốc Chính
(Còn nữa)
