Hôm qua (4/10/2021), mạng xã hội lớn nhất thế giới bị ngừng hoạt động trong hơn 5 giờ, một chuyện chưa từng có, với Facebook hay bất cứ mạng xã hội nào khác của các đại công ty. Bên cạnh mạng Facebook, các sản phẩm khác của nó như Messenger, Instagram, Whatsapp cũng bị ngưng hoạt động. Cả phần ứng dụng nội bộ của nhân viên Facebook cũng bị chuyện tương tự. Lý do được công ty thông báo là vì lỗi mạng. Có nhiều đồn đoán không rõ nên không bàn ở đây. Nhưng trong thời đại thông tin, nguyên nhân thực sự là gì đi nữa thì sẽ được tiết lộ ra ngoài chỉ trong vài ngày hoặc vài tuần. Bởi nhiều chuyện động trời khác bên trong Facebook đã vừa được tiết lộ trong những ngày qua đó thôi.
Tháng rồi, một cựu nhân viên Facebook giấu tên, đã cung cấp cho Wall Street Journal hàng chục nghìn trang tài liệu, gồm các bản tường trình nghiên cứu, các trao đổi nội bộ, và các báo cáo tóm lược dành cho giới lãnh đạo công ty. Các tài liệu này cho thấy giới lãnh đạo Facebook, gồm cả tổng giám đốc điều hành Mark Zuckerberg, từ lâu đã biết rõ nền tảng của họ có những lỗi nghiêm trọng, gây hại cho công chúng, nhưng họ đã chọn chạy theo lợi nhuận và lợi ích công ty thay vì lợi ích công cộng. Đống tài liệu này được Wall Street Journal gọi là Hồ sơ Facebook – Facebook Papers.
Hôm Chủ nhật, 4/10/2021, người thổi còi ẩn danh đó đã xuất hiện trong cuộc phỏng vấn dài khoảng 14 phút trên chương trình “60 Minutes”. Người thổi còi đó là cô Quản đốc Sản phẩm (Product Manager) 37 tuổi có tên Frances Haugen. Trước khi tham gia Facebook, cô từng làm việc tại các công ty có mạng xã hội trực tuyến lớn như Google, Pinterest, và Yelp. Cô đã hoàn tất văn bằng Quản trị Kinh doanh (MBA) tại Harvard vào năm 2011 trong khi đang làm việc tại Google. Tháng 6/2019 cô nhận lời làm việc cho Facebook với điều kiện được tham gia giải quyết nạn tin giả vì một lý do rất cá nhân – và nghe rất gần với rất nhiều người: Cô mất đi một người bạn vì người này đã quá tin vào những thuyết âm mưu, những tin giả đang lan truyền trên các mạng xã hội. Facebook đồng ý và cô được bổ vào nhóm Liêm chính Dân sự (Civic Integrity) và phụ trách tổ Tin giả Dân sự (Civic Misinformation) chuyên về các rủi ro của nạn tin giả với cuộc bầu cử 2020. (Bạn có thể xem đoạn phỏng vấn 14 phút ở đường link cuối bài.)
Cô Haugen cũng đã được mời ra điều trần trước một tiểu ban Thượng viện vào hôm nay, thứ Ba 05/11/2021. Kênh truyền hình C-SPAN sẽ chiếu trực tiếp lúc 10 giờ (ET) sáng nay. Cuộc điều trần này tập trung vào vấn đề an toàn cho trẻ em trên mạng trực tuyến, và đã được lên kế hoạch từ trước. Một đoạn trích trong phần mở đầu điều trần được CNN chia sẻ: “Các sản phẩm của Facebook làm hại trẻ em, gây chia rẽ, làm yếu nền dân chủ, và nhiều hơn nữa. Lãnh đạo công ty biết những cách để làm Facebook và Instagram an toàn hơn nhưng đã không làm những thay đổi cần thiết bởi vì họ đặt quyền lợi to lớn của họ lên trên con người.”
Chắc chắn sẽ có nhiều điều kinh khủng được tiết lộ tại đó vì những câu hỏi có thể đi xa hơn chuyện an toàn cho trẻ em khi có nhiều tin tức được phơi bày trong mấy ngày qua.
Xin chia sẻ bài lược dịch và tổng hợp một số vấn đề lớn mà Hồ sơ Facebook đã đưa ra:
ĐỐI XỬ ĐẶC BIỆT VỚI CÁC NHÂN VẬT QUAN TRỌNG
Facebook từng tuyên bố họ áp dụng một những nguyên tắc chung cho mọi khách hàng. Trên thực tế, theo sự tố giác, họ sử dụng một chương trình riêng có tên XCheck để miễn áp dụng một phần hoặc toàn bộ các nguyên tắc đó với những danh khoản của những nhân vật quan trọng. Danh sách những danh khoản VIP đó lên đến con số hàng triệu. Rất nhiều danh khoản trong số đó có những vi phạm mà lẽ ra đã bị xử lý nếu không được bao che bởi chương trình XCheck.
GÂY NÓNG GIẬN CHO NGƯỜI DÙNG KHIẾN HỌ DÙNG FACEBOOK THƯỜNG HƠN ĐỂ CTY THU TIỀN QUẢNG CÁO NHIỀU HƠN
Vào 2018, Facebook thay đổi thuật toán để – như họ rêu rao – tạo môi trường lành mạnh hơn và để giải quyết việc suy giảm tham gia của người sử dụng. Đích thân Zuck tuyên bố mục tiêu của anh ta là tăng cường sự gắn bó giữa những người sử dụng và cải thiện sức khỏe của họ bằng cách nuôi dưỡng các tương tác giữa bạn bè và gia đình trên nền tảng này. Báo cáo nội bộ cho biết, các nhân viên công ty đã cảnh báo điều ngược lại: những thay đổi được áp dụng có thể khiến người sử dụng dễ giận dữ với nhau hơn. Các nhân viên đề nghị sửa đổi để khắc phục các cảnh báo trên, nhưng Zuck đã không cho phép thực hiện, vì sợ nó sẽ làm người sử dụng giảm bớt thời gian trên nền tảng này. Khi chuyện này lộ ra, Facebook tuyên bố rằng bất cứ thuật toán nào cũng có thể ủng hộ những nội dung có hại và đáng chặn, và rằng công ty đang làm tốt nhất để giải quyết vấn đề đó.
FACEBOOK HÀNH ĐỘNG YẾU ỚT TRƯỚC CÁC CẢNH BÁO NGHIÊM TRỌNG CỦA NHÂN VIÊN
Hàng chục tài liệu mà Wall Street Journal được xem cho thấy nhân viên Facebook đã báo động về cách Facebook được dùng ở các nước phát triển, nơi có rất đông người sử dụng và ngày càng tăng. Các nhân viên cảnh báo rằng các nhóm buôn người ở Trung Đông dùng nền tảng này để dụ dỗ phụ nữ đến làm việc tại những nơi bị lạm dụng. Họ cũng cảnh báo các nhóm vũ trang ở Ethiopia dùng nền tảng Facebook để kích động bạo lực chống lại các nhóm thiểu số. Các tài liệu còn cho biết nhân viên cũng gửi lên cấp trên nhiều cảnh báo về nạn mua bán bộ phận thân thể, về phim ảnh khiêu dâm, các hành động của nhiều chính phủ chống lại những người bất đồng chính kiến. Các tài liệu cũng phơi bày phản ứng của công ty, trong nhiều vụ là không làm gì cả hoặc làm không đủ. Trả lời việc này, một phát ngôn viên Facebook nói rằng công ty đã tuyển dụng các nhóm toàn cầu, các cộng tác tại địa phương, và các nhóm kiểm chứng sự thật bên ngoài để giữ an toàn cho người sử dụng,
“RÀO CẢN VIỆC CHÍCH NGỪA” TRÊN FACEBOOK
Zuck luôn cho rằng Facebook ủng hộ việc chích ngừa của dân chúng Mỹ; một bản ghi nhớ nội bộ còn viết về việc này là “ưu tiên hàng đầu của công ty.” Facebook đã dốc sức thúc đẩy việc chích ngừa Covid-19 như một minh chứng cho niềm tin của Zuck rằng sản phẩm của anh ta là một đóng góp tích cực cho thế giới. Thực tế đã chứng minh ngược lại rằng có cả một vực thẳm ngăn cách giữa khát vọng đó của anh ta và thực trạng của mạng xã hội lớn nhất thế giới này. Các bản ghi nhớ nội bộ cho thấy lắm “nhà hoạt động” đã làm tràn ngập mạng này với những nội dung mà Facebook gọi là “rào cản việc chích ngừa.” Chúng dùng chính các công cụ của Facebook để gieo ngờ vực về độ nghiêm trọng của đại dịch và mức an toàn của vũ khí chính mà chính phủ dùng để đối phó đại dịch. Các vấn đề về Covid-19 làm cho sự bất lực đó của Zuck trở nên rõ ràng một cách không thoải mái: Dù có đặt ra một mục tiêu cụ thể, anh giám đốc điều hành này cũng không thể lái cái nền tảng theo hướng anh ta muốn. Một phát ngôn viên Facebook biện minh rằng dữ liệu cho thấy mức lưỡng lự trước việc chích ngừa trong những người Mỹ dùng Facebook đã giảm 50% kể từ tháng giêng, và rằng tài liệu chỉ ra công ty có “quy trình định kỳ để đối phó với những thách thức khó khăn.”
TRÌNH ỨNG DỤNG INSTAGRAM ĐỘC HẠI VỚI TRẺ EM TUỔI TEEN (13-19 TUỔI)
Tài liệu cho thấy Facebook đã nhận biết ứng dụng Instagram độc hại với các em gái tuổi teen (13-19), nhưng đã không làm gì. Instagram là một trình ứng dụng chia sẻ hình ảnh, được dùng khá phổ biến bởi các người dùng trẻ tuổi. Qua nhiều nghiên cứu nội bộ, Facebook đã nhiều lần nhận ra sự nguy hiểm của trình ứng dụng này với một số lượng đáng kể người dùng, đặc biệt với các em gái tuổi teen. Tuy vậy, Facebook đã thường tuyên bố – kể cả trước Quốc hội – coi nhẹ ảnh hưởng xấu đó, không cung cấp kết quả các nghiên cứu đó cho công chúng và quốc hội dù được yêu cầu. Thay vào đó, Facebook tuyên bố rằng các tác hại rất nhỏ và cục bộ, nhiều phát hiện rất khó giải quyết, và rằng sẽ tốt hơn nếu có các nghiên cứu về sức khỏe tâm lý của trẻ em.
FACEBOOK CÓ NHỮNG KẾ HOẠCH THU HÚT CẢ NHỮNG EM NHỎ TUỔI PRETEEN (DƯỚI 13)
Hồ sơ Facebook cho thấy nỗ lực của Facebook để thu hút các em nhỏ tuổi preteen (dưới 13 tuổi) đi xa hơn những trẻ em dùng Instagram. Facebook đã bị chỉ trích gia tăng trong thời gian gần đây về ảnh hưởng của nó với người sử dụng trẻ tuổi. Bên trong công ty, bắt nguồn từ lo lắng họ sẽ mất đi một làn sóng người sử dụng tối cần cho tương lai công ty, nhiều nhóm nhân viên đã bỏ nhiều năm xây dựng kế hoạch để thu hút nhóm preteen nhiều hơn những gì công chúng biết. Một tài liệu từ 2020 có đoạn trao đổi sau. Hỏi, “Tại sao chúng ta bận tâm nhóm tuổi preteen?” Trả lời, “Họ là nhóm khán giả giá trị mà chưa ai động đến.” Ông Adam Mosseri, lãnh đạo nhóm Instagram, nói rằng Facebook không thu nhận những người quá trẻ để sử dụng các trình ứng dụng của nó – giới hạn hiện tại là 13 tuổi – nhưng nó chỉ có tìm cách hiểu các đứa trẻ tuổi teen (13-19) và preteen (dưới 13) sử dụng công nghệ như thế nào để họ có thể thu hút thế hệ tương lai.
LỪA GẠT CÁC NHÀ ĐẦU TƯ
Haugen cũng đã đệ nạp khiếu nại với Uỷ ban Trao đổi Chứng khoán và Đầu tư (SEC). Cô tố cáo rằng Facebook đã lừa gạt các nhà đầu tư với những tuyên bố công khai không nhất quán với những hành động nội bộ.
GÓP PHẦN GÂY PHÂN HOÁ CHÍNH TRỊ DẪN ĐẾN VỤ BẠO LOẠN TẠI QUỐC HỘI 6/1
Ngay sau cuộc bầu cử 2020, Facebook lấy lý do là ngày bầu cử đã diễn ra an toàn, không bạo động nên công ty đã giải tán nhóm Liêm chính Dân sự và tắt bỏ hệ thống an toàn kiểm tra tin giả đang có. Trong cuộc phỏng vấn trên chương trình “60 Minutes”, cô Haugen cho rằng Facebook đã dẹp bỏ một dự án cần thiết chỉ vì mục tiêu lợi nhuận. Cô gọi đó là sự “phản bội nền dân chủ.” Hy vọng chúng ta sẽ được nghe nhiều hơn về tố giác này trong cuộc điều trần tại Thượng viện vào sáng nay.
Thay lời kết, xin chia sẻ lời tweet của cô gái 37 tuổi đáng nể phục này:
“Cùng nhau chúng ta có thể tạo mạng xã hội để mang ra cái tốt nhất của chúng ta. Chúng ta giải quyết vấn đề cùng nhau – chúng ta không giải quyết vấn đề riêng rẻ.”
Nguồn: https://www.wsj.com/articles/the-facebook-files-11631713039
- https://www.sfchronicle.com/…/Here-are-5-major…
- https://www.nytimes.com/…/whistle-blower-facebook-memo…
