Nguyễn Tiến Cường
Ông Donald Trump bắt đầu làm việc tuần này vào sáng thứ hai 25.02.2019 bằng những giòng Tweet phê bình, kết án Spike Lee – người viết kịch bản và đạo diễn phim BlacKkKlandsman, cuốn phim được trình chiếu năm 2018 – là kẻ phân biệt chủng tộc. Đây là lần đầu tiên xẩy ra chuyện ngược đời, một tổng thống da trắng kết án một người da đen là kỳ thị chủng tộc.
Phim “BlacKkKlansman” được quay năm 2017, kể lại câu chuyện có thật về Ron Stallworth, một thám tử da đen đầu tiên phục vụ trong sở cảnh sát Colorado Springs. Phim thuật lại những tình tiết diễn ra ra vào những năm của thập niên 1970, Stallworth, cùng với một đồng nghiệp kỳ cựu da trắng, Flip Zimmerman, tìm cách xâm nhập vào tổ chức Ku Klux Klan ở Colorado để điều tra, thâu lượm tin tức rồi cuối cùng phá vỡ tổ chức này.
Spike Lee chia sẻ giải Oscar cùng với 3 đồng nghiệp là Charlie Wachtel, David Rabinowitz và Kevin Willmott về chuyển thể kịch bản hay nhất ( The best adopted screenplay). Lee là người được vinh danh 3 trong 6 chuyên mục được đề cử là phim hay nhất, kịch bản chuyển thể hay nhất, đạo diễn xuất sắc nhất. Adam Drive cũng được trao giải diễn viên phụ xuất sắc nhất.
Giải Oscar được trao vào tối chủ nhật 24.02.2019 thì sáng sớm hôm sau, ngày thứ hai 25.02.2019 Donald Trump nã pháo vào Spike Lee, gọi Lee là kẻ phân biệt chủng tộc “racist” với lý do trong lời phát biểu khi nhận giải, Lee nhắc đến lịch sử của gia đình mình, nguồn gốc người Mỹ da đen hiện nay, đến Mỹ Châu đầu tiên với thân phận của những người nô lệ.
Những lời phát biểu của Lee ca ngợi sự đóng góp của tổ tiên ông vào sự hình thành một nước Mỹ cường thịnh ngày hôm nay, đồng thời cũng lên án sự diệt chủng của người da trắng với thổ dân bản địa da đỏ. Ông nói:- “Lịch sử nước Mỹ kết nối tất cả chúng ta với tổ tiên, chúng ta sẽ khôi phục được tình yêu và trí tuệ trở lại, chúng ta sẽ trở nên nhân bản hơn. Đó sẽ là một khoảnh khắc mạnh mẽ, tuyệt với.”.
Lee nói thêm rằng: -” Cuộc bầu cử năm 2020 sẽ chỉ là những trò vớ vẩn. Tất cả chúng ta hãy động viên, khuyến khích nhau, tất cả phải đứng về lẽ phải, phải phân biệt một cách đạo đức giữa tình yêu và hận thù. Phải thực thi những điều đứng đắn! Bạn biết Tôi đang làm điều đó ở ngay đây.”
Trong lời phát biểu – Lee không trực tiếp nói đến tên Donald Trump – chỉ bóng gió gửi đến ông lời nhắn nhủ, chế diễu, gọi ông là Điệp Viên Da Cam ( Agent Orange). Trên sân khấu trước hàng ngàn người, Spike Lee nói to, mạnh mẽ như sau:
“– Hãy thức tỉnh Điệp Viên Da Cam! Dậy đi! Đây là người đàn ông của hận thù, căm ghét và bạo lực. Chúng ta không thể tin tưởng người này khi ông ta được ra một quyết định đạo đức. Chúng ta không thể tiếp tục im lặng, ông ta đã đứng nguợc chiều của lịch sử.”
Đoạn cuối của phim BlacKkKlanmans chiếu lại những cảnh xung đột diển ra ở Charlottesville, Virginia khiến cô Heather Heyes, 32 tuổi bị thiệt mang do một phần tử trong đám biểu tình thượng tôn chủng tộc da trắng White Supremacist lài xe đâm thẳng vào những người biểu tình chống lại họ.
Phim BlacKkKlansman mang mầu sắc chính trị rõ ràng, phim nhắc lại giai đoạn nước Mỹ dù qua thế kỷ 20 nhưng vẫn còn trong giai đoạn kỳ thị trắng đen nặng nề. Nó cũng khiến cho những người xem phim nhớ lại những tuyên bố đầy phản cảm của Donald Trump khi đổ lỗi cho cuộc xung đột ở Charlottesville.
Đó là lý do có thể giải thích, tại sao Donald Trump hậm hực tấn công Lee bằng những giòng Tweet đầy giận dữ, tức tối vào sáng sớm thứ hai đầu tuần.
Sự kiện này cho thấy một cuộc xung đột sâu sắc giữa các quan điểm về chủng tộc và lịch sử nước Mỹ. Bộ phim BlacKkKlansman của Spike Lee mang thông điệp mạnh mẽ về vấn đề phân biệt chủng tộc và đối đầu với tổ chức Ku Klux Klan, qua đó nêu bật tình trạng bất công mà người da màu đã phải trải qua. Việc bộ phim giành giải Oscar và những phát biểu của Lee đã làm dấy lên một cuộc tranh luận về cách nước Mỹ đối diện với quá khứ và hiện tại của mình.
1. Phản ứng của Donald Trump
- Phản ứng của Trump với những lời chỉ trích ẩn ý của Spike Lee cho thấy sự nhạy cảm của ông trước bất kỳ chỉ trích nào về chủng tộc và sự chia rẽ chính trị. Việc gọi Spike Lee là “kẻ phân biệt chủng tộc” là điều bất thường, nhất là khi xuất phát từ một tổng thống da trắng với một đạo diễn da màu, vì các cáo buộc phân biệt chủng tộc thường nhằm vào những người da trắng ủng hộ tư tưởng thượng tôn chủng tộc. Điều này cho thấy Trump dường như cảm thấy bị đe dọa bởi các thông điệp chống lại sự phân biệt chủng tộc và chính trị chia rẽ mà Spike Lee ngầm ám chỉ ông.
2. Thông điệp chính trị của Spike Lee
- Trong bài phát biểu nhận giải, Spike Lee nhắc đến di sản của người Mỹ gốc Phi và sự đóng góp của tổ tiên ông vào sự phát triển của nước Mỹ, đồng thời lên án bạo lực và hận thù trong lịch sử nước này. Việc Lee gọi Trump là “Điệp Viên Da Cam” và yêu cầu ông thức tỉnh, không hẳn là tấn công cá nhân mà là phê phán chính sách và thái độ của ông đối với các vấn đề xã hội, nhất là những tuyên bố gây tranh cãi của Trump về Charlottesville. Lee khuyến khích cử tri Mỹ “thức tỉnh” và đứng lên vì lẽ phải, gợi ý về cuộc bầu cử năm 2020 như là cơ hội để thay đổi.
3. Phản ánh hiện thực và lời cảnh báo về thượng tôn chủng tộc
- Phim BlacKkKlansman không chỉ là một câu chuyện về thập niên 1970, mà còn chứa đựng lời cảnh báo về việc các vấn đề chủng tộc có thể tiếp tục tác động tiêu cực đến xã hội Mỹ ngày nay. Bằng cách đưa vào cảnh bạo lực ở Charlottesville, Spike Lee nhắc khán giả nhớ đến sự kiện thảm kịch này, khiến công chúng nghĩ lại về các phát biểu của Trump khi đổ lỗi cho cả hai bên trong cuộc xung đột, điều đã gây phản ứng dữ dội trong xã hội. Sự chỉ trích ngầm của Spike Lee là sự cảnh báo về việc những tư tưởng thượng tôn chủng tộc có thể quay trở lại nếu không có sự đối mặt và xử lý thích đáng.
4. Mâu thuẫn trong xã hội Mỹ về vấn đề chủng tộc
- Sự kiện này phản ánh mâu thuẫn tồn tại lâu đời trong xã hội Mỹ liên quan đến vấn đề chủng tộc và lịch sử phân biệt. Những tuyên bố của Trump và phản ứng gay gắt với Spike Lee dường như cho thấy một khoảng cách giữa các thế hệ và cách nhìn nhận về lịch sử cũng như thực trạng xã hội. Trump đại diện cho một bộ phận người Mỹ không thoải mái khi đối diện với những vấn đề này, trong khi Spike Lee lại thúc đẩy công chúng suy ngẫm và nhận ra những bất công mà người da màu phải chịu đựng qua nhiều thế hệ.
Cuộc đối đầu giữa Donald Trump và Spike Lee xoay quanh bộ phim BlacKkKlansman và lời phát biểu của Lee phản ánh một sự phân cực rõ rệt trong xã hội Mỹ. Sự kiện này là một minh chứng cho thấy nghệ thuật và truyền thông có thể trở thành phương tiện mạnh mẽ để khơi dậy nhận thức xã hội, đồng thời thách thức những tư tưởng hoặc chính sách không công bằng. Những thông điệp mà Spike Lee gửi gắm thông qua bộ phim của mình đã gây phản ứng mạnh từ Tổng thống Trump, nhấn mạnh rằng vấn đề chủng tộc vẫn là một vết thương chưa lành trong lòng xã hội Mỹ.
