ĐIỀU TRẦN TRƯỚC ỦY BAN ĐỐI NGOẠI THƯỢNG VIỆN

Dưới đây là PHIÊN BẢN ĐIỀU TRẦN GIẢ ĐỊNH trước Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Hoa Kỳ (U.S. Senate Foreign Relations Committee) về so sánh Kế hoạch 28 điểm và Minsk II.

Chủ đề: “Hệ quả chiến lược của Kế hoạch 28 điểm đối với Ukraine và an ninh quốc tế: So sánh với Thỏa thuận Minsk II”

Người trình bày: Chuyên gia an ninh – chính sách đối ngoại

Ngày:

1. Lời mở đầu

Thưa Chủ tọa, các Thượng nghị sĩ của Ủy ban,

Tôi xin cảm ơn cơ hội được trình bày trước quý vị về một vấn đề đang đe dọa trực tiếp đến lợi ích quốc gia của Hoa Kỳ, an ninh của các đồng minh NATO và tương lai của trật tự quốc tế sau Thế chiến II: Kế hoạch 28 điểm mà chính quyền Trump đề xuất cho cuộc chiến Nga–Ukraine.

Tôi xin tập trung vào ba câu hỏi cốt lõi:

1. Kế hoạch 28 điểm khác gì Minsk II?

2. Kế hoạch này thay đổi vị thế chiến lược của Ukraine và NATO thế nào?

3. Kế hoạch này có làm tăng hay giảm nguy cơ chiến tranh trong thập kỷ tới?

2. Minsk II: Một thỏa thuận tồi – nhưng không phá trật tự thế giới

Minsk II (2015) được ký trong bối cảnh Ukraine suy yếu, Nga đang leo thang, và châu Âu muốn tránh chiến tranh. Thỏa thuận này:

• ép Ukraine trao quyền tự trị cho Donetsk/Luhansk,

• cho phép Nga giữ ảnh hưởng chính trị ở miền Đông,

• buộc hai bên rút pháo hạng nặng,

• và hứa cho Ukraine quyền kiểm soát biên giới sau bầu cử khu vực.

Đó là một thỏa thuận bất công. Nhưng quan trọng là:

Minsk II không thay đổi địa vị pháp lý của Crimea,

không hợp thức hóa bất kỳ vùng đất nào mà Nga chiếm,

không phá vỡ NATO,

và không yêu cầu Ukraine từ bỏ chủ quyền chiến lược.

Đó là lý do nhiều chuyên gia gọi Minsk II là “vị đắng cần phải nuốt”.

3. Kế hoạch 28 điểm: Một mô hình Yalta mới – có lợi tối đa cho Nga

Ngược lại, Kế hoạch 28 điểm là sự đảo chiều toàn diện của vị thế Ukraine và NATO.

Tôi xin tóm tắt ba điểm căn bản nhất:

(1) Hợp thức hóa lãnh thổ bị Nga xâm chiếm

Kế hoạch này yêu cầu Ukraine chấp nhận “đường kiểm soát hiện tại”, nghĩa là:

• Nga giữ Crimea,

• Nga giữ Donetsk – Luhansk,

• Nga giữ phần lớn Kherson – Zaporizhzhia.

Đây là lần đầu tiên trong lịch sử hiện đại, một kế hoạch hòa bình của Mỹ đòi một đồng minh phải hợp thức hóa kết quả của xâm lược bằng vũ lực.

(2) Tước đi con đường NATO duy nhất của Ukraine

Kế hoạch cấm Ukraine gia nhập NATO “vô thời hạn”, khiến quốc gia này:

• không có lá chắn phòng thủ tập thể,

• dễ bị Nga tấn công lại,

• và trở thành vùng xám chiến lược – nơi chiến tranh có thể bùng nổ bất cứ lúc nào.

(3) Giới hạn quân đội Ukraine nhưng không giới hạn Nga

Ukraine bị ép:

• giảm quân số xuống 250.000,

• cấm tên lửa tầm xa,

• hạn chế pháo, xe tăng, UAV,

• và không được tiến hành phản công.

Trong khi Nga không bị bất kỳ hạn chế tương đương nào.

Thưa quý Thượng nghị sĩ, đó không phải là hòa bình.

Đó là một công thức được thiết kế để Ukraine thua trong vòng 3–5 năm.

4. Tác động đối với lợi ích chiến lược của Hoa Kỳ

Cho phép Nga giữ lãnh thổ sẽ gửi tín hiệu đến toàn thế giới rằng:

“Xâm lược có thể thành công nếu bạn chờ đủ lâu.”

Tác động sẽ rất lớn:

• Trung Quốc sẽ học bài học này cho Biển Đông và Đài Loan.

• Iran sẽ học bài học này cho Trung Đông.

• Bắc Triều Tiên sẽ học bài học này về răn đe hạt nhân.

Kế hoạch 28 điểm không khôi phục hòa bình.

Nó phá vỡ khả năng răn đe toàn cầu của Mỹ.

5. Tác động đối với NATO

Tôi xin nhấn mạnh điểm sau:

Kế hoạch 28 điểm là đòn tấn công lớn nhất vào NATO từ khi liên minh này thành lập.

Vì nó:

• loại EU và NATO khỏi đàm phán,

• đặt Mỹ vào vị trí hành động đơn phương,

• đẩy trách nhiệm phòng thủ Ukraine lên châu Âu,

• làm suy yếu điều khoản phòng vệ tập thể,

• và khuyến khích Nga mở rộng đe dọa sang Baltic và Ba Lan.

NATO tồn tại nhờ sự thống nhất.

Kế hoạch 28 điểm là mô hình phân rã.

6. Tác động đối với Ukraine

Nếu Ukraine ký:

• mất 20% lãnh thổ,

• mất tuyến phòng thủ NATO,

• mất quyền tự vệ,

• mất đòn bẩy đàm phán,

• mất niềm tin người dân.

Nhưng nguy hiểm hơn cả là điều này:

Nga sẽ có 3–5 năm để tái vũ trang và tấn công lại, lần này với điều kiện dễ dàng hơn.

Đây không phải là dự đoán.

Đây chính là mô hình mà Kremlin đã áp dụng:

2008 (Georgia) → 2014 (Crimea) → 2022 (toàn diện) → (kế tiếp).

7. Tại sao kế hoạch này sẽ dẫn tới chiến tranh lớn hơn

Nếu Ukraine bị buộc phải giảm quân, còn Nga không, thì:

• cân bằng sức mạnh sẽ nghiêng mạnh về phía Moscow,

• vùng đệm NATO bị thu hẹp,

• Ba Lan và Baltic trở thành tuyến đầu,

• Nga sẽ coi sự nhượng bộ này là dấu hiệu phương Tây đã mệt mỏi.

Không có điều gì trong 28 điểm tạo ra răn đe.

Tất cả đều tạo ra khuyến khích xâm lược.

8. Yêu cầu của tôi đối với Thượng viện

Tôi xin đề xuất 5 khuyến nghị:

(1) Quốc hội phải yêu cầu toàn bộ văn bản 28 điểm, không được để Nhà Trắng hành động đơn phương.

Không có bất kỳ lý do pháp lý nào cho phép chính quyền bỏ qua Quốc hội trong thỏa thuận định hình lại biên giới châu Âu.

(2) Cấm sử dụng ngân sách Mỹ để thực hiện bất kỳ phần nào của kế hoạch nếu thiếu phê chuẩn của lưỡng viện.

(3) Trấn an Ukraine và NATO rằng Hoa Kỳ không từ bỏ cam kết phòng thủ tập thể.

(4) Tăng trừng phạt lên Nga nếu họ tiếp tục đàm phán dưới đe dọa quân sự.

(5) Công bố một “Kế hoạch Hòa bình của Quốc hội Mỹ” cân bằng hơn – dựa trên luật pháp quốc tế.

9. Kết luận

Minsk II là một thỏa thuận tồi.

Nhưng nó vẫn nằm trong khuôn khổ luật pháp quốc tế, vẫn giữ Ukraine trong quỹ đạo phương Tây, và không phá trật tự an ninh châu Âu.

Kế hoạch 28 điểm không phải như vậy.

Nó là:

• sự hợp thức hóa chiến tranh bằng ngoại giao,

• phần thưởng lớn nhất cho Putin kể từ 2008,

• và mối đe dọa trực tiếp đối với NATO, châu Âu, và lợi ích quốc gia của Hoa Kỳ.

Thưa quý Thượng nghị sĩ, nếu kế hoạch này được thực hiện, chúng ta sẽ không chỉ chứng kiến sự sụp đổ của Ukraine.

Chúng ta sẽ chứng kiến sự sụp đổ của Pax Americana – trật tự toàn cầu mà Hoa Kỳ đã xây dựng suốt 80 năm qua.

Xin cảm ơn quý vị.

Dưới đây là PHIÊN BẢN HỎI–ĐÁP (Q&A) theo đúng chuẩn phiên điều trần trước Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Hoa Kỳ

Q&A – HỎI–ĐÁP GIỮA THƯỢNG NGHỊ SĨ VÀ CHUYÊN GIA

Chủ đề: Hệ quả của Kế hoạch 28 điểm so với Minsk II

Thượng nghị sĩ CHỦ TỌA:

Hỏi:

Xin ông nói rõ trong một câu: điều nguy hiểm nhất của Kế hoạch 28 điểm là gì?

Trả lời (Chuyên gia):

Điều nguy hiểm nhất là nó hợp thức hóa lãnh thổ Nga chiếm bằng vũ lực, phá vỡ nguyên tắc số 1 của trật tự quốc tế sau 1945: biên giới không thể được thay đổi bằng chiến tranh.

Thượng nghị sĩ Bob Menendez (D-NJ):

Hỏi:

Khi so với Minsk II, kế hoạch này tước đi điều gì quan trọng nhất của Ukraine?

Trả lời:

Kế hoạch 28 điểm tước đi con đường NATO—lá chắn an ninh duy nhất của Ukraine.

Minsk II không làm điều đó.

Thượng nghị sĩ Marco Rubio (R-FL):

Hỏi:

Một số người cho rằng đây là thỏa thuận “thực tế” vì Nga đang kiểm soát phần lớn lãnh thổ tranh chấp. Ông phản biện thế nào?

Trả lời:

Nếu “thực tế” nghĩa là khen thưởng hành vi xâm lược, thì chúng ta đang tạo tiền lệ cho Trung Quốc ở Đài Loan, Iran ở Syria, và Bắc Triều Tiên ở bán đảo Triều Tiên.

Chính sách thực tế không thể dựa trên sự đầu hàng chiến lược.

Thượng nghị sĩ Lindsey Graham (R-SC):

Hỏi:

Ông có tin rằng nếu Ukraine chấp nhận kế hoạch này, chiến tranh sẽ kết thúc?

Trả lời:

Không, thưa Thượng nghị sĩ.

Nếu kế hoạch được ký, Nga sẽ quay lại tấn công sau 3–5 năm khi Ukraine bị trói tay còn Nga được thả lỏng, tương tự cách họ làm sau Minsk II.

Thượng nghị sĩ Tim Kaine (D-VA):

Hỏi:

Điểm nào trong kế hoạch cho thấy nó được soạn theo “danh sách mong muốn của Moscow”?

Trả lời:

Ba điểm:

1. Công nhận “đường kiểm soát hiện tại”.

2. Cấm Ukraine gia nhập NATO vô thời hạn.

3. Giới hạn quân đội Ukraine trong khi Nga không bị giới hạn.

Đây là ba mục tiêu chiến lược mà Điện Kremlin theo đuổi suốt 20 năm.

Thượng nghị sĩ Mitt Romney (R-UT):

Hỏi:

Có phần nào trong kế hoạch 28 điểm mà ông cho rằng có thể đàm phán được?

Trả lời:

Chỉ các điều khoản nhân đạo như trao đổi tù binh hoặc trả trẻ em Ukraine về lại Ukraine.

Tất cả các điều khoản chiến lược đều mang tính ép buộc, không thể chấp nhận với một quốc gia dân chủ.

Thượng nghị sĩ Chris Murphy (D-CT):

Hỏi:

Ông đánh giá thế nào về việc Nhà Trắng đặt hạn chót “trước Lễ Tạ ơn” để Ukraine phải chấp nhận?

Trả lời:

Đó là hành động ép buộc một quốc gia đang bị tấn công.

Hòa bình không thể có deadline giống như một dự án chính trị hay sự kiện truyền thông.

Điều này phá hoại niềm tin của Ukraine và đồng minh vào sự nhất quán của Mỹ.

Thượng nghị sĩ Ted Cruz (R-TX):

Hỏi:

Thỏa thuận này có buộc Mỹ phải gửi quân đến Ukraine hay không?

Một số người lo ngại Mỹ “dính líu quá sâu”.

Trả lời:

Không, thưa Thượng nghị sĩ.

Hỗ trợ Ukraine để họ tự vệ là cách duy nhất để Mỹ không phải gửi quân.

Nếu Ukraine thất thủ, biên giới NATO bị đe dọa, và lúc đó Mỹ sẽ bắt buộc phải tham chiến theo Điều 5.

Thượng nghị sĩ Jeanne Shaheen (D-NH):

Hỏi:

EU và NATO bị loại khỏi tiến trình 28 điểm. Điều này có làm suy yếu liên minh trans-Atlantic không?

Trả lời:

Có.

Đây là đòn đánh tệ nhất vào NATO trong 75 năm.

NATO tồn tại nhờ sự thống nhất. Kế hoạch 28 điểm chia rẽ Mỹ – châu Âu, tạo ra khoảng trống cho Nga khai thác.

Thượng nghị sĩ Thom Tillis (R-NC):

Hỏi:

Nga được lợi gì từ kế hoạch này mà họ không có được qua Minsk II?

Trả lời:

Nga được:

1. Lãnh thổ hợp pháp hóa.

2. Kinh tế phục hồi nhờ giảm trừng phạt.

3. Ukraine bị phi quân sự hóa.

4. NATO bị vô hiệu hóa ở sườn phía Đông.

Minsk II không cho Nga bất kỳ điều nào trong số này.

Thượng nghị sĩ Ben Cardin (D-MD), Chủ tịch Ủy ban:

Hỏi:

Nếu Thượng viện muốn ngăn Nhà Trắng đơn phương thực hiện kế hoạch, bước đầu tiên nên là gì?

Trả lời:

Thượng viện cần:

1. Yêu cầu công bố toàn bộ văn bản 28 điểm.

2. Ra nghị quyết cấm sử dụng ngân sách liên bang để triển khai bất kỳ điều khoản nào mà không có phê chuẩn lưỡng viện.

3. Khẳng định lập trường rằng không có quốc gia nào được buộc phải nhượng lãnh thổ dưới sức ép quân sự.

Thượng nghị sĩ Rand Paul (R-KY):

Hỏi:

Ông nói đến nguy cơ “Nga sẽ tấn công lại”. Có bằng chứng nào cho thấy điều này là chắc chắn?

Trả lời:

Vâng, có:

• Nga tấn công Georgia vào 2008 → không ai ngăn → họ chiếm Crimea 2014.

• Nga chiếm Crimea 2014 → không ai phản ứng mạnh → họ xâm lược toàn diện năm 2022.

• Nếu Mỹ ép Ukraine ký và giảm quân năm 2025 → Nga sẽ đánh tiếp vào 2028–2030.

Lịch sử không phải dự đoán.

Nó là chu kỳ.

Thượng nghị sĩ John Fetterman (D-PA):

Hỏi:

Nếu kế hoạch này được thông qua, quốc gia nào sẽ là “nạn nhân tiếp theo”?

Trả lời:

Ba Lan, Latvia, Lithuania, Estonia.

Nga đã công khai tuyên bố rằng họ xem NATO là kẻ thù, và chiến lược quân sự 2023 của Moscow cho phép tấn công phủ đầu ở Baltic.

Thượng nghị sĩ Mitt Romney (hỏi thêm):

Hỏi:

Vậy kế hoạch 28 điểm là hòa bình hay đầu hàng?

Trả lời:

Đó là đầu hàng được đóng gói dưới tên gọi hòa bình.

Ảnh : Thượng nghị sĩ Florida, Marco Rubio, điều trần trước Ủy ban Đối ngoại Thượng viện ngày 15/1/2025 về chức vụ Ngoại trưởng mà Tổng thống đắc cử Donald Trump đề cử ông.