Edward L. Dignam – bản dịch của ianbui:
Ngày 9 tháng 4 năm 1865, tại Tòa án Appomattox ở Virginia, tướng Robert E. Lee của phe Liên minh miền Nam đầu hàng tướng Ulysses S. Grant của phe Liên bang. Lịch sử chính thống thường kể rằng đó là màn kết thúc của cuộc Nội chiến Mỹ. Nhưng bất cứ ai theo dõi những diễn biến sau đó đều biết: Liên minh miền Nam chưa bao giờ thực sự đầu hàng.
Chỉ hai ngày sau, khi Tổng thống Abraham Lincoln gợi ý trao quyền bầu cử một phần cho những người da đen vừa được giải phóng, kẻ cực đoan John Wilkes Booth đã lẩm bẩm: “Đó sẽ là bài diễn văn cuối cùng của ông ta.” Chưa đầy 72 giờ sau khi Lee hạ vũ khí, Lincoln bị ám sát. Hòa bình chưa kịp ráo mực, Confederacy đã gửi thông điệp rằng họ không chấp nhận ngừng chiến.
Kể từ đó, họ chỉ đổi chiến thuật: từ súng đạn sang lá phiếu, từ chiến hào sang phân chia lại khu vực bầu cử, từ quân phục xám sang áo choàng trắng của Ku Klux Klan — và ngày nay, thành những bộ vest trong Quốc hội. Trải qua nhiều thập niên, họ theo đuổi một mục tiêu duy nhất: ngăn cản một nền dân chủ đa sắc tộc.
Hãy nhìn vào hiện tại: Donald Trump vừa cho treo lại chân dung tướng Robert E. Lee tại Học viện Quân sự West Point. Bức tranh không chỉ tôn vinh một kẻ phản bội Hợp chúng quốc Hoa Kỳ mà còn khắc họa bóng dáng nô lệ phía sau. Đây không phải là lịch sử “ôn cố tri tân.” Đây là một tín hiệu chính trị, một sự tán thành cho “Sự nghiệp đã mất” – cái lý tưởng mà Lee từng chiến đấu: quyền sở hữu thân xác người da đen.
Liên minh miền Nam chưa bao giờ biến mất. Họ tái tổ chức, len lỏi vào các nghị viện tiểu bang, vào tòa án, vào hội đồng giáo dục. Họ viết lại sách sử, dựng nên luật Jim Crow, loại bỏ cử tri da đen khỏi danh sách bầu cử. Và vào ngày 6 tháng 1, họ tràn vào Điện Capitol, vẫy cao lá cờ Confederate trong chính tòa nhà quốc gia mà họ từng tìm cách hủy diệt.
Chúng ta thường an ủi rằng phe Liên bang đã “thắng” Nội chiến. Nhưng mỗi đạo luật đàn áp cử tri, mỗi khu vực bầu cử gian lận, mỗi tượng đài Confederate còn tồn tại nhân danh “di sản,” đều cho thấy sự thật trái ngược: Appomattox chưa bao giờ là hồi kết. Nó chỉ là giờ nghỉ giải lao.
Hôm nay, cuộc Nội chiến ấy vẫn tiếp diễn. Confederacy không còn phất cờ trên chiến trường, nhưng họ đang viết lại luật, vẽ lại bản đồ bầu cử, đưa người vào ghế thẩm phán, và gieo rắc chia rẽ trong lòng nước Mỹ. Cuộc chiến ấy chỉ thay màu áo: từ xám sang đỏ, từ binh sĩ miền Nam thành những “Bang Đỏ” chống lại nền dân chủ đa chủng tộc của quốc gia này.