Phạm Lê Vương Các
Nhìn cách mà tổng thống sắp mãn nhiệm Donald Trump sa thải Bộ trưởng Quốc phòng Mark Esper, còn nhanh gọn lẹ hơn cách mà nhiều người đã cho người giúp việc nhà của họ nghỉ việc.
Trump chỉ cần lên Twitter và Facebook cá nhân của ông ta, take note một cái như là phát đi một thông báo chính thức. Còn đè thêm câu “có hiệu lực ngay lập tức”, tức là việc sa thải ông Esper có hiệu lực kể từ thời điểm hai trang mạng xã hội của ổng đưa ra thông báo.
Quyền lực tổng thống được vận hành gì mà kỳ cục dữ vậy trời. Kiểu này thì mấy ông trong chính phủ của Trump khi họp hành chỉ dám tâng bốc, nịnh bợ ổng, chứ sao dám “bật” lại ổng. Vì ổng mà nổi đoá lên là ổng đuổi thẳng cổ trong vòng ba nốt nhạc.
Ở Việt Nam ấy, một ông công chức quèn cấp xã bị cho nghỉ việc, cũng phải họp hành lên xuống, rồi qua nhiều cấp phê duyệt. Đến ngày cuối cùng làm việc thì cơ quan cũng làm cho buổi lễ nho nhỏ, trao quyết định, tặng bông hoa, phát biểu ghi nhận thành tích búa xua. Nó là cái lễ nghĩa, cái cách cư xử, cốt để giữ thể diện và hình ảnh cho người ra đi.
Tôi không biết luật Mỹ quy định thể thức sa thải bộ trưởng hay viên chức dưới quyền trực tiếp của tổng thống như thế nào, chứ nhìn vào cách sa thải ông Mark Esper chỉ bằng một cái tút trên trang mạng xã hội của cá nhân ông Trump, thấy thật không ổn chút nào, về khía cạnh pháp lý, lẫn cách sử dụng quyền hành của tổng thống.
Lạm dụng quyền lực là ở chỗ đó. Công tư lẫn lộn. Cái trang mạng xã hội của ông Trump ấy, vừa có chức năng đưa ra thông báo chính thức sa thải Bộ trưởng Quốc phòng, lại vừa kiêm luôn việc sale quần áo MAGA để kiếm thêm chút tiền cho Trump đi kiện và bôi nhọ ông tổng thống tân cử Joe Biden.
Suy nghĩ nát óc cũng không hiểu nổi vì sao nước Mỹ có thể đẻ ra được một tay tổng thống trời ơi như vậy. Cũng may là ổng chỉ còn ngồi đó vài tháng nữa. Nhưng tình hình này, trước sau gì ổng cũng dùng hai trang mạng xã hội đó để suỵt “Giải phóng nước Mỹ”, kích động đám điên khùng vác súng ra đường để… “giữ ghế cho ổng”.
Sự việc này cho thấy, bên nhánh hành pháp Mỹ có một lỗ hổng trong việc kiểm soát quyền lực tổng thống: Thứ nhất là việc tổng thống ra lệnh cho các bộ trưởng và viên chức dưới quyền; Thứ hai là cách thức sa thải họ; Và thứ ba là tổng thống lạm dụng trang mạng xã hội cá nhân để thay thế tiếng nói chính thức của các cơ quan nhà nước.
Thí dụ cụ thể sau đây sẽ cho thấy điều này:
– Trump ra lệnh: “Ê Các. Mày dẫn lính ra giải tán cái đám bạo loạn ngoài kia, để anh qua nhà thờ bên kia đường chụp ảnh chút.”
– Các trả lời: “Thưa sếp, những người kia đang biểu tình chứ không phải bạo loạn ạ”.
– Trump: “Anh lệnh cho mày dẹp thì mày dẹp đi, đừng lộn xộn. Có thi hành không?”
– Các: “Dạ, em không chống lệnh anh đâu. Nhưng xin anh ký cho em tờ lệnh để em dễ thi hành. Lỡ sau này ra điều trần trước Quốc Hội hay ra Toà án về việc này, em còn có tờ lệnh của anh để làm cơ sở pháp lý mà giải trình”.
Trump: “Vậy thì mày nghỉ đi. Mai không cần đến làm việc nữa.” Và Trump gọi cho người khác để thi hành lệnh này.
Về nhà, ông Các phân vân giữa hai quyết định: Năn nỉ tổng tống vĩ đại bỏ qua cho mình để còn giữ ghế, hay là viết đơn từ chức luôn. Và cuối cùng ông Các chọn cách từ chức. Trump nhận đơn từ chức của Các, Trump OK: “chú cứ về nhà đợi”! Vài hôm sau Trump tweet và tút một phát là ông Các đã bị sa thải, và đã có người khác thế. Vậy là xong!
Đó, Trump làm nhanh gọn lẹ bởi sự thiếu kiểm soát quyền lực tổng thống đối với các bộ trưởng và viên chức dưới quyền trực tiếp. Cái lỗ hổng này đã có từ lâu rồi. Nhưng các đời tổng thống trước của Mỹ đàng hoàng hơn, người ta không dám lạm dụng như vậy, hoặc xử lý khéo léo hơn chứ không loã lồ như Trump. Tới thời Trump thì nó được lạm dụng triệt để, nên nó mới bị “xì ra”, và có cái cảnh dở khóc dở cười như ngày nay. Thông báo sa thải Bộ trưởng Quốc phòng ở trang mạng xã hội kiêm luôn việc bán quần áo hết thời, thiệt là chẳng coi thể diện cá nhân ông bộ trưởng ra gì và làm suy yếu vị thế của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ.
Nếu tôi là người có thẩm quyền ở hai trang mạng xã hội này, tôi sẽ quyết định đóng tài khoản của Donald J. Trump, để ngăn chặn việc ông ta lạm dụng nó nhằm liên tục đưa thông tin sai sự thật về bầu cử, cũng như có thể sử dụng nó như một loa phóng thanh cho lời kêu gọi: “Các chàng trai, giờ là lúc đứng lên giải phóng nước Mỹ”.
Ảnh: Trang mạng xã hội bán quần áo, ly chén, kiêm phát ngôn sa thải Bộ trưởng Quốc Phòng của tổng thống sắp mãn nhiệm Donald Trump.
