Khi Donald Trump biến công lý thành chiến dịch quyền lực
Tối 17/10/2025, nước Mỹ lại chứng kiến một khoảnh khắc chấn động: Tổng thống Donald Trump ký lệnh ân xá toàn phần cho cựu dân biểu George Santos, người vừa bị kết án hơn 7 năm tù vì gian lận tài chính, rửa tiền và trộm danh tính.
Chỉ vài giờ sau khi thông báo được công bố, Santos đã được trả tự do khỏi nhà tù liên bang ở New Jersey — theo lệnh “thi hành ngay lập tức” của Tổng thống.
Trump nói ông làm vậy vì “Santos là nạn nhân của một hệ thống công lý chính trị hóa”, và rằng ông “không thể để những người trung thành với mình bị trừng phạt bởi phe đối lập.”
Nhưng điều mà nhiều người nhìn thấy rõ hơn là: Tổng thống đã trực tiếp can thiệp vào bản án hợp pháp, và điều hành lại phán quyết của tòa án liên bang.
1. Sự đảo ngược nguyên tắc tam quyền phân lập
Từ ngày lập quốc, nền dân chủ Mỹ được dựng trên một nguyên tắc thiêng liêng: Tam quyền phân lập – hành pháp không được can thiệp vào tư pháp.
Tổng thống có quyền ân xá, nhưng đó là biểu tượng của lòng khoan dung, chứ không phải vũ khí để thưởng phạt chính trị.
Khi Trump dùng quyền ân xá để giải cứu một chính trị gia bị kết án gian lận – người từng quyên tiền trái phép cho chiến dịch MAGA – ông đã xé bỏ ranh giới giữa công lý và trung thành.
Đó không còn là hành động nhân đạo, mà là một thông điệp quyền lực:
“Nếu đứng về phía tôi, luật pháp sẽ không thể chạm tới bạn.”
Một thẩm phán liên bang đã gọi đây là “đòn giáng vào cột trụ của nền tư pháp Mỹ.”
Hiệp hội Luật sư Hoa Kỳ (ABA) cảnh báo rằng hành động này “đe dọa làm sụp đổ niềm tin công chúng vào hệ thống công lý độc lập.”
2. Một chính sách ân xá hàng loạt đang được chuẩn bị
Theo Reuters và Politico, Nhà Trắng hiện đang chuẩn bị danh sách hơn 400 tù nhân liên bang được Trump xem xét ân xá — trong đó có nhiều người bị kết án vì tội tài chính, lừa đảo, hoặc liên quan đến vụ tấn công Quốc hội ngày 6/1/2021.
Một nguồn tin nội bộ nói: “Trump đang xem quyền ân xá như chiến dịch chính trị thứ hai – một cách để củng cố lòng trung thành và trả thù đối thủ.”
Nếu đúng, đây không chỉ là lạm dụng quyền lực – mà là tư nhân hóa công lý:
-
Người trung thành được “mua bảo hiểm chính trị”,
-
Người phản kháng bị trừng phạt bằng pháp luật.
Một học giả tại Harvard gọi đó là “judicial capture” – khi hành pháp không cần thay thẩm phán, chỉ cần vô hiệu hóa phán quyết của họ bằng một nét bút tổng thống.
3. Sự tha hóa của “sức mạnh Mỹ”
Trong khi Trump ca ngợi hành động này là “chống lại sự đàn áp của nhà nước sâu” (deep state), nhiều người Mỹ cảm thấy xấu hổ.
Vì sức mạnh thật sự của Hoa Kỳ không nằm ở vũ khí hay nhà tù – mà ở sự thượng tôn pháp luật (rule of law).
Chính nguyên tắc ấy đã khiến nước Mỹ trở thành hình mẫu cho các nền dân chủ non trẻ trên thế giới.
Nhưng khi Tổng thống có thể đảo ngược bản án đã tuyên bằng một tuyên bố chính trị, thì rule of law bị thay bằng rule of loyalty – luật lệ được điều hành bằng lòng trung thành.
Đó không còn là nước Mỹ của Jefferson hay Lincoln, mà là một phiên bản công lý mang dấu ấn của hoàng đế.
4. Từ “America First” đến “Justice Last”
Điều trớ trêu là, khẩu hiệu “America First” của Trump giờ đây đang dẫn đến “Justice Last” – công lý bị đặt sau cùng.
Mỗi lần ông can thiệp vào bản án, ông làm suy yếu chính nền pháp quyền bảo vệ người dân Mỹ khỏi độc tài.
Và mỗi tù nhân chính trị được “ân xá vì trung thành”, là thêm một viên gạch xây lên bức tường của sự bất bình đẳng trước pháp luật.
5. Cảnh báo cuối cùng cho nền dân chủ Mỹ
George Santos chỉ là điểm khởi đầu.
Một khi quyền ân xá trở thành đặc quyền của phe cầm quyền, mọi thể chế dân chủ đều có thể bị vô hiệu hóa mà không cần đảo chính.
Không phải bằng bạo lực, mà bằng sự xói mòn niềm tin — thứ khiến người dân thôi tin vào công lý.
Một giáo sư luật từng nói:
“Độc tài không cần phá hủy tòa án, chỉ cần khiến mọi người tin rằng tòa án không còn ý nghĩa.”
Kết luận: Khi công lý bị mua bán, nước Mỹ không còn là chính mình
Donald Trump không chỉ đang thử thách giới hạn của hiến pháp. Ông đang thử thách lòng kiên nhẫn của một nền dân chủ đã từng cứu thế giới khỏi chủ nghĩa phát xít.
Và nếu người Mỹ không lên tiếng bảo vệ nguyên tắc pháp quyền hôm nay, thì ngày mai, nước Mỹ sẽ chỉ còn là cái tên của một đế chế quyền lực – không còn là biểu tượng của công lý.
America is not for sale.
Justice is not for loyalty.
️ VietnamWeek.net – Phân tích & Bình luận chính trị, tháng 10 năm 2025.