Bởi Hoàng Việt / VietnamWeek.net
Tổng Chưởng lý Arizona, Kris Mayes, đã làm đúng điều mà một viên chức được bầu cử có trách nhiệm cần làm: bảo vệ quyền đại diện của người dân.
Trong lá thư gửi Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson, bà yêu cầu ông cho Adelita Grijalva tuyên thệ trong vòng hai ngày, nếu không “hẹn gặp tại tòa án.” Đó không chỉ là một tuyên bố pháp lý — mà là lời nhắc nhở về bản chất của nền dân chủ: quyền của người dân không thể bị trì hoãn vì mưu tính chính trị.
Hiến pháp không cho phép “trì hoãn dân chủ”
Khi một ứng cử viên đã được chứng nhận bởi tiểu bang, đủ điều kiện hiến định và không có tranh chấp pháp lý, Quốc hội không thể ngăn cản việc tuyên thệ của người đó.
Tiền lệ Powell v. McCormack (1969) của Tối cao Pháp viện Hoa Kỳ đã xác định rõ: Hạ viện không có quyền từ chối một thành viên được bầu hợp lệ. Mọi nỗ lực “trì hoãn” hoặc “điều tra lại” đều xâm phạm quyền đại diện của cử tri — điều Hiến pháp xem là tối thượng.
Nhưng trong vụ việc này, Chủ tịch Mike Johnson đang cố gắng lách luật qua một “kẽ hở kỹ thuật” — viện dẫn lý do Hạ viện chưa họp chính thức để trì hoãn tuyên thệ. Đó là sự diễn giải méo mó của quyền nội bộ, nhằm phục vụ ý đồ chính trị: giữ Grijalva, một nghị sĩ Dân chủ, ngoài cuộc chơi thêm vài ngày, thậm chí vài tuần — trong bối cảnh các cuộc bỏ phiếu lớn về ngân sách và chính phủ đang diễn ra.
⚖️ Khi nội quy bị dùng để chặn quyền dân
Hạ viện có thể tự định thời gian họp, nhưng không thể dùng điều đó để làm mất hiệu lực của lá phiếu cử tri.
Nếu quyền đại diện có thể bị trì hoãn chỉ vì “lý do hành chính”, thì Hiến pháp trở nên vô nghĩa. Một ghế trống ở Hạ viện không chỉ là chỗ trống trên sơ đồ ngồi — nó là hàng trăm nghìn người dân bị tước tiếng nói trong các quyết sách quốc gia.
Bà Mayes đã đúng khi nói: “Arizona không thể chờ thêm một ngày nào nữa để được đại diện tại Quốc hội.” Mỗi phút trì hoãn là một sự xúc phạm đối với cử tri và một tiền lệ nguy hiểm cho nền dân chủ Hoa Kỳ.
️ Một lời cảnh báo rộng hơn
Khi những người cầm quyền xem quyền đại diện là con bài chính trị có thể trì hoãn, họ đã bước qua ranh giới mong manh giữa thủ tục hợp pháp và lạm quyền thể chế.
Câu chuyện của Adelita Grijalva không chỉ là vấn đề nội bộ Quốc hội; nó là phép thử cho sức sống của nền dân chủ Mỹ: liệu các quy định có phục vụ dân — hay được dùng để bịt miệng dân?